In de klauwen van een kerk
Tekst: Wineke Brans
Beeld: Jolin Ordelman
Een wereld zonder oorlogen, criminaliteit en waanzin, met geestelijke verlichting en vrijheid voor het individu. Dit is de doelstelling van Scientology, een religie die beweert het beste in mensen naar boven te willen halen om zo een betere plek van de wereld te maken. Dat klinkt allemaal erg mooi, maar er zijn talloze verhalen die iets anders uitwijzen. Ik besluit naar het hol van de leeuw te gaan om mijn eigen oordeel te vellen.
‘De enige manier om echt veel geld te verdienen, is door een religie te beginnen’, luidden de woorden van de Amerikaanse sciencefiction schrijver L. Ron Hubbard. En zo gezegd, zo gedaan: in 1954 richt Hubbard Scientology op. De belofte van een beter leven trekt aardig wat mensen en, hoewel deze cijfers in twijfel worden getrokken, beweert de kerk zelf dat de religieuze stroming wereldwijd 4,4 miljoen aanhangers heeft. De kerk biedt een ontelbare hoeveelheid aan cursussen, van leidinggeven tot communiceren en huwelijkstherapie. Daarnaast zijn er ‘beroepsluisteraars’ in dienst die helpen bij traumaverwerking, voor zowel trauma’s uit het huidige leven als uit voorgaande levens. Op deze manier is er voor elk wat wils bij Scientology. Of althans, voor iedereen die bereid is om diep in de buidel te tasten, want meerdaagse sessies kunnen makkelijk tienduizenden euro’s kosten. Naast horrorverhalen over chantage en mensen die hun hele familie zijn kwijtgeraakt door Scientology, zijn geruchten over mensen die tot diep in de schulden zijn geraakt niet zeldzaam. Hoe krijgt de kerk mensen zo ver om zich toch aan te sluiten bij deze peperdure religie?
In het hol van de leeuw
Ik besluit het aan den lijve te ondervinden. Eenieders proces bij Scientology begint met het maken van een persoonlijkheidstest die uit tweehonderd vragen bestaat en die de chique naam ‘Oxford Capacity Analysis Test’ draagt. De online test bestaat uit vage vragen, die ik enkel met ja, nee of misschien kan beantwoorden. ‘Is uw leven een constante strijd om het bestaan?’ ‘Bent u er zeker van dat u de een of andere taak kunt plannen en aan de voltooiing ervan kunt werken binnen een tijdsbestek van zes maanden?’ ‘Vindt u dat de hedendaagse ontwikkeling naar een systeem van gevangenissen zonder tralies gedoemd is tot mislukken?’ Euhm… misschien? Ondanks dat ik zelf een beetje twijfelachtig ben over de vragen en mijn antwoorden hierop, staat de uitslag al snel voor me klaar. Een grote grafiek op mijn scherm, met erg veel uitschieters naar beneden en boven, verschijnt voor mijn neus. Ai, ben ik toch minder gebalanceerd dan gedacht. Wat die uitschieters precies betekenen wordt niet uitgelegd, dus erg veel wijzer word ik niet van de test. Ik lijk de enige te zijn, want aan de linkerkant van het scherm verschijnt de ene lovende recensie over de test na de andere. ‘Ik kan het niet geloven – dit ben ik werkelijk!’ schreef ene J.R en ‘Ik weet precies waar ik bij mezelf aan moet werken om nu een beter leven te hebben!’ van A.R. Ik ben benieuwd of Scientology mij dezelfde verlichtende inzichten kan geven als aan J.R en A.R en dus klik ik op het formulier rechtsboven om aan te geven dat ik wel een afspraak wil maken om met een echte scientoloogmijn test te bespreken.
Niet veel later krijg ik een appje van ene Stephanie; of ik in Amsterdam woon en misschien in het echt zou kunnen langskomen. Ik ben razend benieuwd wat zich allemaal achter de schermen van Scientology afspeelt, dus hap ik. Mijn telefoon begint opnieuw te trillen. Binnen een aantal seconden heb ik een appje terug en we plannen een afspraak in voor de volgende dag. Als ik op de profielfoto klik zie ik een jonge vriendelijke vrouw van een jaar of 35 die me toelacht. Zij gaat mij helpen om te onderzoeken wat er mis met me is. Grappig, we dragen hetzelfde horloge.
Nog geen 24 uur later sta ik bij de Amsterdamse vestiging van Scientology op de stoep. Met een voicerecorder in mijn tasje loop ik met een zo neutraal mogelijk gezicht het pand binnen. Ik zet mijn mondkapje op, de glazen schuifdeuren gaan voor me open en ik loop naar binnen. Als ik de grote hal binnenkom zie ik links twee paaltjes waar een rood lint tussen gespannen staat, die de toegang tot een chique kantoor met een goedgevulde boekenkast afsluit. Later kom ik erachter dat dit het kantoor van L. Ron Hubbard is. Hij heeft er nooit een voet binnen gezet, aangezien hij 33 jaar eerder stierf dan dat Scientology haar intrede in dit gebouw deed, maar hij schijnt een kantoor in elke vestiging te hebben. Het geeft weer in welke mate de grondlegger van deze religie als een god vereerd wordt. De oude vrouw die achter de balie zit wijst mij erop dat ik plastic handschoentjes moet dragen, vraagt me mijn gegevens op te schrijven en meet mijn temperatuur. Nog bezweet van de fietstocht en de stress om mijn voicerecorder die aan staat, terwijl er duidelijk voor de ingang staat dat camera´s niet toegestaan zijn, hoop ik maar dat mijn temperatuur oké is. Gelukkig is dat het geval, en de vriendelijke vrouw achter de balie laat Stephanie naar de hal komen. De mevrouw van de WhatsApp-profielfoto komt naar me toegelopen, begroet me vriendelijk in een zwaar Brabants accent en vraagt me achter haar aan te lopen. In haar Efteling-achtige pakje begint ze voor me uit te lopen. We gaan zitten in een half open kantoortje en Stephanie haalt de persoonlijkheidstest tevoorschijn. En inderdaad, er blijkt behoorlijk wat mis met me te zijn.
In ruim een uur tijd vertelt Stephanie mij dat ik ongelukkig ben, niet in balans leef en dat ik ontzettend kritisch ben, wat als uiterst negatief wordt gezien. Daarnaast is er een onderdrukker in mijn leven; iemand die mij ervan weerhoudt om succes te bereiken. Ik geef aan dat ik eigenlijk niet kan bedenken wie deze onderdrukker in mijn leven dan zou moeten zijn, maar de test wijst het uit, dus moet er volgens Stephanie toch echt een persoon zijn die me weerhoudt van een welvarend leven. Gelukkig heeft Scientology me genoeg te bieden om van mijn problemen af te komen. Aan het eind van het gesprek biedt Stephanie me drie cursussen aan. We kunnen beginnen met één cursus, maar ik moet er toch wel écht drie nemen om in de buurt te komen van het gewenste grijze gebied in de grafiek. Ik wil mijn empirische onderzoekje nog wel wat uitbreiden, dus besluit ik akkoord te gaan. We spreken af dat ik zal beginnen met de cursus die ik het hardst nodig heb: Het verbeteren van je relatie met anderen. Stephanie stuurt me ter plekke een Tikkie en ik maak de ‘donatie’ aan de kerk over. Vervolgens komt er een contract op tafel dat ik moet ondertekenen, waarin ik aangeef dat ik weet dat ik met een religie te maken heb en dat succes niet gegarandeerd is. ‘Gewoon om even te zorgen dat we op één lijn zitten.’ Na het ondertekenen van het contract leidt Stephanie me naar een klein kamertje om een film te kijken over Scientology. Er klinkt pompeuze muziek en ik kijk twintig minuten naar slecht en overdreven acteerwerk van mensen waarbij alles helemaal mis loopt in het leven, opgevolgd door beelden van mensen die hun spierwitte tanden bloot lachen omdat ze het geluk gevonden hebben bij Scientology. Na afloop van de film benadrukt Stephanie dat het belangrijk is dat ik de cursus intensief volg, het liefst elke dag een blokje van 2,5 uur. Drie uur en een kwartier later sta ik buiten, ben ik 45 euro lichter en aardig wat problemen rijker.
Relatiestatus: ingewikkeld
Twee dagen later ben ik weer in het grote pand aan de Wibautstraat. Ik loop naar het cursuszaaltje, waar in gouden letters ‘verbetering van het leven’ op de deur staat; hier zal het allemaal gebeuren. Ik ontmoet mijn supervisor Dirk-Willem, een oude man met lange grijze neusharen en een blouse waarvan de knoopjes net niet openknappen. Ik krijg mijn cursusboek uitgereikt, dat ik overigens niet mee naar huis mag nemen en waarin ik uitsluitend mag werken onder toezicht van de supervisor, en ga braaf aan de slag. In het handboek strooien ze graag met ingewikkelde termen en zinnen die moeilijk klinken, in veel gevallen raar of zelfs incorrect Nederlands geschreven zijn en die veel ruimte voor interpretatie overlaten. Ik schrijf voorbeeld na voorbeeld over communicatie- en relatieproblemen die ik steeds moet inleveren bij de supervisor, waarna ik die met een krul, een smiley of positief commentaar weer terug krijg. Goh, je zou bijna zeggen dat ik de beste student van de cursus ben. Op dag drie of vier van de cursus lijken er kleine barstjes te komen in die reputatie: ik kom een vaag voorbeeld tegen waarin psychologen en psychiaters vergeleken worden met nazi’s. Ik steek mijn hand op en vraag Dirk-Willem om verduidelijking. Dirk-Willem, die een beetje waggelt als hij loopt, komt naar me toe en voor ik het weet zit ik tot aan mijn nek in de complottheorieën. Dat Scientology er af en toe andere waarheden op na houdt wist ik al, maar ik had niet verwacht dat Dirk-Willem mij zo indringend aan zou kijken met zijn felblauwe ogen en bloedserieus zou zeggen dat psychiaters achter de Tweede Wereldoorlog zitten en de media controleren. Dat Dirk-Willem hier zo gepassioneerd over is laat zien dat hij oprecht gelooft in de idealen van Scientology en mij niet enkel van mijn geld af wil helpen in naam van de kerk. Dit maakt dat de grens tussen slachtoffer en dader, schuldig en onschuldig, vaag is; enerzijds wordt ik tactisch verleid om lid te worden, anderzijds doen zij enkel wat zij geloven dat goed is.
Na vijf cursusdagen, heel wat vage levenslessen en complottheorieën verder, besluit ik een einde te breien aan mijn undercover onderzoek. Met lood in mijn schoenen stap ik op de fiets, het voelt alsof ik het moet gaan uitmaken met een toxisch vriendje dat ergens toch ook wel een beetje lief voor me is geweest. Stoppen met Scientology is niet helemaal een kwestie van zo gezegd, zo gedaan; als ik aangeef dat ik wil stoppen met de cursus neemt Stephanie me gelijk mee ‘om het er even over te hebben’. Net als een toxisch vriendje weet Stephanie het voor elkaar te krijgen dat ik nóg een keer terugkom. Ze lijkt getraind: tactisch haalt ze allerlei trucs aan om me niet te laten ontsnappen uit het ‘Scientology-web’. Na nog een lang gesprek, een vage film en een experiment waarbij ik aan een paarse kat met gele stippen moet denken, wat moet aantonen dat ik een spiritueel wezen ben, weet ik ditmaal toch voet bij stuk te houden. Ondanks dat Stephanie me weet te overtuigen om de cursus toch nog af te maken is mijn boodschap duidelijk; mijn relatiestatus is weer single. Denk ik.
Stephanie en Dirk-Willem zijn pseudoniemen. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.
