Ontsnappen uit de moraal
Tekst: Peter van Rooden en Francio Guadeloupe
-Begin Jaren 80 nam de NAVO het besluit om kruisraketten te plaatsen, ook in Nederland. Het publieke verzet was enorm, en werd georganiseerd door kerkelijke/religieuze groepen – het was de laatste grote publieke aanwezigheid van het christendom in de Nederlandse publieke sfeer. Zelfs aan de liberale Leidse theologische faculteit, waar ik toen promoveerde, was de morele eensgezindheid verstikkend: er werd gevochten tegen het echte kwaad. Ik ontsnapte in Weber, met zijn koude onderscheid van Gesinnungs– en Verantwortungsethik, en deels, als mijn afkeer van al dat morele gebabbel te groot werd, in Nietzsche.
-Een maand geleden sprak ik een collega van een zusteruniversiteit die euforisch was over de zetel voor Bij1 bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. Hij vestigde al zijn hoop in de partij, geleid door de Surinaams-Nederlandse Sylvana Simons. Bij1 was volgens hem de redding en wedergeboorte van Links Nederland. Eindelijk een stem van Black Lives Matter (BLM) Nederland en de zwarte LHBT-bewegingen in de Tweede Kamer. Wie tegen BLM was, of tegen de nieuwe seksuele revolutie en etnische identiteitspolitiek, zat fout! Hij moest niks hebben van de schijnheiligheid van D66, Groenlinks en de SP. Oud links was fout links, en heulde met de VVD en zelfs de PVV en Forum. Die hadden, met andere woorden, hun huid verkocht.
Ik durfde me niet al te kritisch op te stellen. Tegenwoordig kun je geen aanhanger zijn van de sociaal democratie en vraagtekens hebben bij BLM, de zwarte LHBT-beweging en Bij1, de Rolls Royce, Gucci en kaviaar van de huidige sociale bewegingen. Ik noem hen zo omdat ze hip en happening zijn. Zelfs multimiljardairs als Jeff Bezos zijn devote fans. De aanduiding ‘devoot’ zou jou ook moeten doen opkijken. Toen mijn collega theologische metaforen zoals ‘redding’ en ‘wedergeboorte’ gebruikte, kreeg ik een ongemakkelijk gevoel. Hij leek wel een academische kruisvaarder. Was Links Nederland, om zijn woorden te gebruiken, eigenlijk in haar fundamenten christelijk gebleven? Is het progressieve denken gegijzeld door de theologische principes van het Goede tegen het Kwade? Of is progressief denken in Nederland eigenlijk christelijk denken?
– Je noemt iets godsdienst om duidelijk te maken dat je er een hekel aan hebt. Ik ken daar maar één indrukwekkend voorbeeld van: Raymond Aron’s Opium des Intellectuels uit 1955, zijn polemiek tegen de communistische sympathieën van Sartre en Merleau-Ponty. Doorgaans voegt de term niets toe aan de analyse. John McWhorter biedt de slimste interpretatie van wokeness in de huidige VS als een nieuwe religie, maar ook hij had beter gewoon kunnen volstaan met zijn bezwaren. Ik haatte de volstrekte eensgezindheid bij de protesten tegen de kruisraketten, de verblindende morele helderheid. Dat zie ik ook nu. De ideologische strijd over racisme is gewonnen. Iedereen is het erover eens dat het verkeerd is. Wat ons rest is ‘mopping up’ de moeizame arbeid om racistische mechanismen uit de maatschappij te verwijderen. In de woorden van Weber: ‘krachtig en langzaam boren in harde planken’. Maar dat geldt ook voor vrijheid en gelijkheid. Meningsverschillen over de concrete uitvoering moeten niet worden geconstrueerd als de strijd tussen Goed en Kwaad. De Nietzscheaanse diagnose, dat daar altijd wil tot macht, wreedheid en wraak aan ten grondslag liggen, moet ter harte worden genomen.
