Een desastreus nalatenschap
1949. De koude oorlog was gaande en leek steeds ‘warmer’ te worden. Om voorbereid te zijn op wat zou kunnen komen, namelijk een nucleaire oorlog, werd er in Rusland een desastreuze keuze gemaakt. Er werd besloten dat het noodzakelijk was om nucleaire tests uit te voeren. En wel in een ogenschijnlijk verlaten gebied in het tegenwoordige onafhankelijke Kazachstan. Hierbij werd gekeken naar de invloed van de kernexplosies op objecten, zoals voertuigen, maar ook op dieren. Een ‘leeg’ gebied werd opgevuld met proefobjecten.
Het probleem was echter dat het ‘lege’ gebied in werkelijkheid niet leeg was. Er werd namelijk gekozen voor een bewoond gebied in het oosten van Kazachstan, Semipalatinsk, met alle gevolgen van dien. Semipalatinsk heeft een oppervlakte van 20.000m2, wat ongeveer de helft is van Nederland. Waarom is ervoor gekozen om de kernproeven in een bewoond gebied uit te voeren, terwijl er in Rusland duizenden vierkante kilometers onbewoond gebied bestaan?
Tussen 1949 en 1989 werden er 456 nucleaire tests uitgevoerd. De bewoners van Semipalatinsk werden aangemoedigd om in de openlucht het spektakel, namelijk de paddenstoelvormige wolk, te bewonderen. De ogenschijnlijke pracht en praal maakte al snel plaats voor een enorme ramp. Heden ten dage zijn de effecten hiervan nog zichtbaar. De kracht en verspreiding van de explosies werd enorm onderschat; ze waren vergelijkbaar met de meer bekende kernbommen die gebruikt werden bij de bombardementen van Hiroshima en Nagasaki in Japan aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Maar liefst 70 km verderop “ontstonden er scheuren in de muren van de huizen en waaiden de daken eraf”, aldus Jelle Brandt Corstius. De natuur werd weggevaagd en mensen in de directe omgeving werden, toentertijd onbewust, getekend voor het leven. In de daarop volgende tijd werden verschillende ziektes en verminkingen bij mensen, waaronder bij pasgeboren kinderen, in verband gebracht met de proeven. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 werd Kazachstan een onafhankelijke staat, waardoor de voormalige Sovjet-Unie met de ramp leek weg te komen. De kernwapens die in Kazachstan lagen, werden binnen vier jaar naar Rusland overgebracht.
Tegenwoordig is het grondgebied nog steeds besmet met radioactieve straling. Wanneer Jelle Brandt Corstius voor de derde aflevering van zijn programma ‘Grensland’ een bezoek brengt aan het gebied wordt hem meermaals duidelijk gemaakt dat hij niets van de grond mag oprapen. “Trek meteen je schoenbeschermers aan”, wordt er gezegd. Van de radioactiviteit is dus zeker nog sprake.
Kazachstan kampt met de erfenis van de Sovjet-Unie en de nasleep zal nog jaren doorgaan. Het is een raadsel waarom er gekozen is voor deze streek, terwijl bekend was dat er mensen woonden. Mogelijk is de aansporing om de ‘show’ te bekijken een manier geweest om de effecten van de straling op mensen in kaart te kunnen brengen. De Kazakken waren onbewust en ongewild proefkonijn. Het zal nog jaren, mogelijk eeuwen duren voordat de gevolgen verdwenen zijn.
