Educatie als bron van Anti-racisme

Ik vind het lastig om over racisme te praten. Ik ben een witte jonge man, en kan daarom niet spreken als iemand die slachtoffer is van racisme. Wel kan ik spreken als iemand die racisme en de onwetendheid ten opzichte hiervan ziet gebeuren. Ook in Nederland. Het is tijd voor anti-racisme.

Tekst: Pascal de Haas

Inmiddels al een week geleden. Op 25 mei 2020 overlijdt de zwarte Amerikaan George Floyd, nadat hij minutenlang bekneld wordt door een politieagent. De witte agent houdt zijn knie op de nek van Floyd tot hij zijn bewustzijn verliest. Maar daar stopt het niet bij. De knie blijft in die positie, terwijl omstanders de agent vragen Floyd te helpen in plaats van verder te beknellen. Vervolgens overlijdt George Floyd. In tegendeel tot wat veel Westerse media bekend maken, is deze gebeurtenis niet zomaar een aanleiding tot de vele protesten die afgelopen weken in de Verenigde Staten, Europa en op andere plekken zijn ontstaan. Dit is alleen de directe reden voor deze golf van protesten en verzet. De echte aanleiding zit gevestigd in 400 jaar durende structureel racisme.

‘Prima dat ze in Amerika gaan protesteren hoor, maar waarom ze dat hier in Nederland doen snap ik niet. Hier is toch niks aan de hand’. Deze opmerking hoorde ik gisteren en het triggerde mijn emotie. Ik werd niet zo zeer boos of verdrietig, maar werd vooral geraakt door deze opmerking. Het idee dat mensen beweren dat racisme iets is wat niet in Nederland gebeurt, klinkt bij mij heel raar in de oren. Zijn we ineens vergeten dat we al decennia lang een discussie hebben over Zwarte Piet, over immigratiebeleid en over ‘de Nederlandse identiteit’? 

Nee dat zijn we niet vergeten, maar we willen er niet aan toegeven dat racisme bestaat in Nederland. Antropologe Gloria Wekker beschrijft in haar boek White Innocence hoe witte mensen in Nederland zodanig zijn opgevoed met racisme, dat het voor ons niet meer als discriminatie wordt ervaren, maar als ‘de normale gang van zaken’ en ‘de norm’. Wij vormen de witte onschuld. Door racistische opmerkingen binnen grapjes, het vormen van onderwijsprogramma’s en andere uitingen van cultureel archief creëren we een vorm van onwetendheid en onschuld. We weten namelijk niet beter.

Gloria Wekker beschrijft haar gebruik van de termen ‘Zwart’ en ‘Wit’. Ze geeft hierbij aan dat het niet simpel om de huidskleur gaat, maar om een machtspositie die gecreëerd is. ‘Wit’ wordt hier aan superieur, heersend en dominant gekoppeld, en ‘Zwart’ aan ondergeschikt, volgend en slaafs. ‘Zwart’ en ‘Wit’ gaat in deze zin dus niet om biologische kenmerken, maar om sociale, culturele, economische en politieke constructies die zijn opgebouwd door de tijd heen.

Het feit dat veel witte mensen in Nederland verbaasd zijn over de Black Lives Matter protesten in Nederland, geeft aan hoe onbekend wij zijn met het feit dat racisme in onze cultuur plaatsvindt. Witte mensen zijn in Nederland geen minderheid, zij ervaren niet hoe het is om racisme mee te maken. We zijn namelijk zo bevoorrecht, dat we geen slachtoffer zijn van racisme. Daarentegen zijn we vaak de actieve onbewuste, en soms bewuste, uitvoerders van racisme. In plaats van de uitvoerder moeten we niet de non-racist zijn, maar de anti-racist. 

Zwarte Schermen tegenover educatie

De afgelopen dagen ben ik verbaasd geraakt over het gebruik van sociale media om protest uit te voeren. Op dinsdag 24 mei werden er massaal zwarte schermen gedeeld via Instagram om steunbetuiging aan de protesten te verlenen en om te laten zien dat er echt structureel iets moest veranderen. Het doel was dat er niets meer persoonlijks gedeeld zou worden op sociale media totdat er structureel iets zou veranderen rondom racisme. Maar wat zegt dit zwarte scherm precies? We delen geen informatie meer met elkaar? In een tijd van onwetendheid en onschuld vanuit de witte bevolking, gaan we geen informatie en kennis met elkaar delen maar massaal zwarte schermen? We zouden juist meer kennis en educatie wat betreft racisme, geschiedenis en cultuur met elkaar moeten delen. Alleen daardoor zullen we elkaar beter gaan begrijpen. 

Toen ik drie jaar geleden begon aan de bachelor Culturele Antropologie, was ik bang voor de discussies rondom Zwarte Piet. Ik kom namelijk uit een boerendorpje uit Noord-Holland waar Sinterklaas groots gevierd wordt. Vroeger wilde ik zelf Zwarte Piet worden, en tot drie jaar geleden was ik ook echt fan van dit feest. Tijdens Antropologie kreeg ik onderwijs over racisme en ‘de kant van geschiedenis die niet aan ons verteld wordt’, iets wat ik heb gemist tijdens mijn basisschool- en middelbare schoolperiode. Mijn ideeën en mijn perspectief tegenover het Sinterklaasfeest begon te veranderen. 

Nu hoor ik de opmerking al vallen, ‘ja maar dat komt door de linkse indoctrinatie vanuit de Universiteit van Amsterdam’. En dat kan zo zijn, alleen zie ik het zelf meer als een gedachtegoed dat ik mijzelf aanleer om het perspectief vanuit anderen ten opzichte van de wereld te begrijpen. Je kan namelijk in je eigen gedachtegoed vast zitten. Leren begrijpen hoe anderen denken, is de kunst van antropologie. Ik kan dit niet als iets negatiefs zien.

Tijd voor verandering

Voor veel witte mensen kan het een gevoel van ongemakkelijkheid hebben om te praten over racisme, of om de protesten aan te zien. En dat kan ik begrijpen. Want massaal wordt er kritiek geuit als je nog niet inziet wat er echt aan de hand is. Dat gebeurt vaak op een agressieve en aanvallende manier. Ik zou daarentegen willen vragen om je misschien wat meer te verdiepen in wat deze zwarte protesten nu echt inhouden, je hoeft je niet verplicht te voelen, maar begrijp wat er aan de hand is. Ga niet meteen in verzet als je het niet begrijpt of als je de hele situatie onzin vindt. Want het kan voor ons onzin zijn, maar voor andere mensen van groot belang. Krijg begrip voor elkaar.

Ik wil later geschiedenisdocent worden. Mijn doel is om de jeugd niet dezelfde vorm van onderwijs te laten hebben die ik, en vele anderen hebben gehad. Het is belangrijk om te laten zien dat onze geschiedenis veel breder en complexer is dan wat er in onze geschiedenisboeken staat vermeld. Ondanks het feit dat ik zelf wit ben, heb ik net zoals Martin Luther King, en vele anderen, een droom. Ik wil door middel van educatie onze onwetendheid proberen te veranderen. Want zolang we onwetend blijven, gaat er structureel niets veranderen.