Teiltje

Tekst & Beeld: Anouk Euser

We waren op St. Andrews, een basisschool in Nuu, Kenia, een van de scholen waar het Sisterschoolsproject – waarvoor ik onderzoeksstage liep – na de zomer zou gaan starten. Mr. Mowka, de directeur van St. Andrews, had me uitgenodigd om een hele week te blijven. Het was daar volgens hem geweldig en ik was ‘most welcome’ zei hij. Die vrijdag zou er een ceremonie zijn, omdat de leerlingen zulke hoge cijfers hadden gehaald bij de (landelijke) examens. Alle ouders waren uitgenodigd, de leerlingen zouden optreden en de leerlingen met goede cijfers werden beloond. Het zou een feestje worden volgens Mr. Mowka, waar ik absoluut bij moest zijn. Twee weken later was ik dus aanwezig op de ceremonie. Ik zat op de ere-plek voor gasten tijdens de ceremonie. Aan het begin van de dag kregen we een strakke planning hoe de dag zou verlopen. Om negen uur ‘s ochtends was de inloop en om half tien zou de pastoor een welkomst-prayer doen. Helaas werd het stereotype over tijd in Kenia toch bevestigd: om 11:45 waren we nog niet begonnen. De lunch begon om 17:30 in plaats van 14:00. Ik vroeg me af waarom er überhaupt een planning was gemaakt.

Op een gegeven moment was het tijd voor de uitreiking van de prijzen. Per klas werden de leerlingen die de hoogste cijfers hadden gehaald opgeroepen om naar voren te komen. Ze gingen netjes in een rijtje staan. Een vrouw kwam elke keer met een teiltje naar voren waarin de prijzen zaten. De eerste prijzen waren dingen als een doosje pennen, een mok of een schrift. De uitreiking ging heel ceremonieel. Er kwam iemand van de gasten naar voren, pakte de prijs uit het teiltje en gaf deze een voor een aan de leerlingen. Terwijl de gast de prijs overhandigde, gaf hij/zij de leerlingen een hand en pauzeerde dit moment voor even. Dit was de pose voor de fotograaf. En dan op naar de volgende. Prijs, hand, foto. Het ging voor mijn gevoel meer om de foto dan om de prijs. 

Na drie klassen gehad te hebben werd ik opgeroepen om de prijzen uit te delen. Ik liep naar voren en deed mijn voorgangers na. Prijs, hand, foto. Dus ook ik ging naar de vrouw met het teiltje om de prijs eruit te pakken. Maar hier maakte ik een fout. Terwijl ik dichterbij kwam zag ik al dat er niks in het teiltje zat. Ik stopte toch mijn hand in het teiltje – ik denk dat ik hoopte dat er opeens toch iets tevoorschijn zou komen – maar niks. Ik keek verbaasd omhoog, terwijl ik bleef lachen. De vrouw tikte op het teiltje, ‘you have to give this’. Bleek de prijs het teiltje zelf te zijn! Iedere leerling kreeg een eigen teiltje. Ik was er totaal niet vanuit gegaan dat dat ook gewoon een prijs kan zijn. Terwijl ik het had kunnen weten. Overal waar ik bij iemand thuis kwam hadden ze teiltjes. Bij Mary, waar ik verbleef, hadden ze er wel zes. Deze teiltjes zijn voor verschillende doelen te gebruiken. Ze gebruiken het om jezelf mee te wassen. Je schept met een plastic kannetje water uit het teiltje en gooit dat water over jezelf heen. Daarnaast gebruiken ze het voor afwassen en kleren wassen. Omdat de kinderen op boarding schools verblijven betekent dit ook dat ze echt wat hebben aan hun eigen teiltje. Ze staan elke dag op en wassen zichzelf met behulp van dit teiltje en na het eten wassen ze hun borden hierin af. Gelukkig duurde mijn moment van niet weten wat te doen niet lang. Niemand had het verder door dat ik mijn hand dom in een leeg teiltje had gestopt (of ze bleven beleefd en deden alsof ze het niet hadden gemerkt). Ik ging rustig door met de ceremonie. Ik gaf de prijs, een hand en poseerde voor de fotograaf. Uiteindelijk was de foto toch het belangrijkst, al helemaal met een ‘mzungu’*.

*mzungu is Swahili voor ‘blanke’