Sociale controle 2.0

Tekst /// Ernst Spaans

Bezuinigingen krijgen vat op de Nederlandse samenleving. Door het beknibbelen op ambtenarenposities verdwijnt de politie langzaam van de straat. Dit is zorgwekkend, wanneer je ziet dat criminaliteit jegens particulieren en burgers juist toeneemt. Tijdschrift Cul trok de provincie in en streek neer in Purmerend en Bussum. Waar inwoners geen vragen stellen, maar de handen uit de mouwen steken om de buurt veiliger te maken. Met initiatieven als WhatsApp-buurtpreventie en vrijwillige buurtwachten proberen de Purmerenders het tekort aan blauw op straat te ondervangen.

Nadat in Bussum het huis van Stephanie Nap voor de zoveelste keer getroffen werd door een inbraakpoging, was Nap het zat. Ter bevordering van de sociale controle ging ze op zoek naar een WhatsApp-groep waarbij ze zich kon aansluiten. In haar buurt bleek dit nog niet mogelijk, maar op andere plekken in Nederland was de WhatsApp-groep in het kader van buurtpreventie al een bekend fenomeen. Nap startte een groep in Bussum en bracht deze en de reeds bestaande groepen samen onder de noemer WhatsApp-buurtpreventie. Op deze wijze worden preventieapps met elkaar verbonden, om zo een stabieler front te vormen tegen ongewenste situaties in de buurt. Medeoprichter van WhatsApp-buurtpreventie Jan Niessen zegt daarover: ‘Het is een sterk signalerend initiatief, waarbij het niet specifiek gaat om heterdaadjes.’

Online tegen onrecht

De inmiddels ruim 5400 buurten die zijn aangesloten bij WhatsApp-buurtpreventie laten met stickers en verkeersborden zien dat ze gebruikmaken van deze preventiedienst. Op deze wijze maken ze aan personen die kwaad willen kenbaar dat er een signalerend burgerinitiatief actief is. ‘Hoe groter de keten van aaneengesloten actieve buurten, des te kleiner de kans op ongewenste activiteiten in de buurt  is  het idee’, zo zegt Niessen. Mocht er toch een gevoel van onveiligheid ontstaan dan stuurt een buurtbewoner een appje de preventiegroep in, waarna de app-groepsgenoten een signalerende rol innemen. ‘Wellicht loopt men met een aantal mensen even de straat in, om de mogelijke onruststoker van de zaak af te krijgen’, stelt Niessen. Een preventieapp speelt volgens hem dan ook voornamelijk in op ‘het gevoel van veiligheid in de buurt’.

Partners in crime

Gemeenten en politiekorpsen lijken blij te zijn met de hulp die geboden wordt door haar burgers. Wel moet het volgens hen bij een signalerende rol blijven. Dat de preventieapps een lastige middenpositie bekleden staat buiten kijf: gemeenten waarderen inzet van haar burgers ten faveure van de veiligheid, maar men moet niet gaan ingrijpen zoals de sterke arm der wet dit doet. Ook liggen eenvoudig stereotyperende signaleringen als ‘Marokkanenuiterlijk’ of ‘Oost-Europese kop’ op de loer; zowel politie als gemeente treden hier tegen op en proberen dit te bestrijden met een handleiding waaraan een signalering moet voldoen. Een signaleringshandleiding wordt daarom duidelijk besproken in bijeenkomsten georganiseerd door de gemeente. Op deze bijeenkomsten komen wijkmanagers, groep-oprichters, burgers en wethouder bij elkaar om de WhatsAppers te complimenteren met hun initiatief, vragen te stellen en mogelijke problemen te behandelen.

Ook in de gemeente Purmerend wordt er al veel gebruik gemaakt van de WhatsApp-buurtpreventiegroepen. Wijkmanager van gemeente Purmerend Anja Bonnes: ‘De gemeente is groot voorstander van burgerinitiatieven als deze en biedt dan ook ondersteuning waar mogelijk. Zo worden er, wanneer daar vraag naar is, borden en stickers van WhatsApp-buurtpreventie aangeschaft.’ Tevens zorgt de gemeente er volgens Bonnes voor dat ‘de beheerders van de WhatsApp-groepen in contact komen met de wijkagent van de desbetreffende buurt’. ‘Een duidelijk faciliterende rol dus, zonder ook maar enige sturing’, zo zegt Bonnes. Bij de gemeente Purmerend zal men volgens Bonnes dan ook niet reppen over of het wel of niet slagen van dit burgerinitiatief: ‘Dat is aan de beheerders en leden van de groepen zelf.’

Ogen en Oren

Een ander door burgers gestart initiatief is buurtproject Ogen en Oren. Zonder afspraak of vast rooster, maar wel altijd gehuld in opvallend oranje hesjes, trekken buurtbewoners die zich hebben aangemeld bij dit project op vrijwillige basis de buurt in. ‘Sinds 2013 loop ik iedere week wel een paar avonden in de week’, vertelt Sandra de Groot, oprichter van Ogen en Oren, tijdens een bijeenkomst om meer vrijwilligers te werven. Bij deze buurtinspectie gaat het onder meer om het signaleren van opvallende geluiden, donkere huizen en openstaande deuren. Daarnaast stelt De Groot: ‘zijn we alert op te hoge bosschage en donkere steegjes die inbraak in de kaart spelen. Via een app spelen we dit door aan de gemeente, die hier – omdat ze weten wie we zijn – adequaat op reageert.’

Met de specifieke kennis van de participerende buurtbewoner over zijn of haar eigen buurt heeft men een streepje voor op gemeente en politie. Door deze praktische, lokale kennis die de vrijwilligers met zich meebrengen, ondervinden overige buurtbewoners niet of nauwelijks hinder van de extra beveiliging. Daarom is het verstandig van gemeenten als die van Purmerend, om enkel een faciliterende rol te spelen. Burgerinitiatieven als deze werken, omdat ze met verstand van lokale zaken slagvaardig en beradend te werk kunnen gaan, waar dat bij van bovenaf opgelegde projecten veel lastiger is.