Let the gays begin!

Beeldend kunstenaar en theatermaker Vera Boots was in de jaren negentig betrokken bij de organisatie van de Gay Games in Amsterdam: het grootste LGBT-sportevenement ter wereld. De jaarlijkse grachtenparade tijdens Gay Pride Amsterdam bedacht zij als openingsceremonie van deze homospelen, maar dat lijkt uit het collectieve geheugen gewist. ‘Men heeft heel hard geprobeerd de Canal Parade daar los van te laten bestaan’, zegt Vera Boots.

Tekst /// Lotje van den Dungen en Nina Eshuis

Beeld /// Vera Boots

‘Kort gezegd heb ik de grachtenparade bedacht. Ik heb het bedacht, punt. In 1992’, begint Vera het gesprek in haar woonkamer in Amsterdam-West. Boven de bank hangt een door haar geschilderd modern naaktschilderij. Ze schiet vol wanneer ze terugdenkt aan de Gay Games en aan de manier waarop het evenement haar Amsterdam heeft getransformeerd.

Amsterdam in 1998

‘De hele stad was roze. De trams waren versierd met vlaggetjes, de bakker kreeg in de gaten dat er veel buitenlandse homostellen op straat liepen en ging vervolgens roze gebakjes bakken. De stad was overspoeld met vreugde’, legt Vera uit. In 1998 was het in Amsterdam acht dagen lang feest vanwege de Gay Games, het grootste LGBT-sportevenement ter wereld. ‘Een Olympische Spelen voor seksueel gehandicapten’, lacht ze. Ruim veertienduizend sporters hadden zich aangemeld en tweehonderd-duizend bezoekers kwamen van over de hele wereld naar Amsterdam om het spektakel mee te maken. Dat jaar, met het thema ‘friendship’, had de grootste opkomst in de geschiedenis van de Gay Games. Op oude videobeelden is te zien hoe – na een optreden van strippende matrozen op het nummer It’s Raining Men – de burgemeester van Amsterdam, Schelto Patijn, de Spelen feestelijk voor geopend verklaart in de Amsterdam ArenA. Voor Amsterdam was het evenement een kantelpunt van de homo-emancipatie en de homotolerantie, dat tot op de dag van vandaag gevierd wordt.

Voor Amsterdam was het evenement een kantelpunt van de homo-emancipatie en de homotolerantie, dat tot op de dag van vandaag gevierd wordt.

Het was 1990 toen John Avis en Marjo Meijer laaiend enthousiast terugkwamen van de Gay Games in Vancouver, vastbesloten om het evenement naar Amsterdam te halen. Een klein gezelschap werd samengesteld om daar werk van te maken. Vera was destijds actief in de homobeweging. ‘Ik werd wel eens benaderd voor gekke dingen, ze wisten dat je bij mij wel vaak een “ja” kreeg.’ Zo gaf ze die ‘ja’ ook aan Meijer en Avis. ‘Amsterdam noemde zichzelf toen al de “Gay Capital” van Europa’, aldus Vera. Desondanks kostte het de enthousiastelingen veel moeite de Amsterdammers te overtuigen van de grootte en status van dit evenement. ‘Vanuit het homocircuit van Amsterdam werd er doorgaans cynisch op gereageerd. Er werden grappen gemaakt over olympisch handtasjes werpen, of over mannen die de honderd meter sprinten op hoge hakken.’ Desondanks werden er elk jaar records gebroken tijdens de Games.

In 1992 begon het comité met het schrijven van een bidbook met uitgewerkte plannen, dat naar de stichting in Washington zou gaan om het evenement naar Amsterdam te halen. ‘Ik wilde er ook een culturele games van maken’, aldus Vera. Er moest een openings- en sluitingsceremonie komen, de Gay Games was immers een sportevenement. ‘We gaan toch niet al die potten en flikkers in de ArenA stoppen? We zijn Amsterdam! Wij gaan dat anders doen.’ Tijdens haar opleiding kunstgeschiedenis kwam Vera weleens in het archief van het Rijksmuseum. Een prent uit de zeventiende eeuw van de intocht van Maria Stuart over het Amsterdamse IJ schoot haar ineens te binnen, waarbij op vlonders tableaux vivants op het water dobberden. ‘Toen bedacht ik het me: we sleuren ze de grachten door!’

De geest was radicaal

‘In de jaren tachtig had je een aantal bewegingen tegelijk: de vrouwenbeweging, de homobeweging en de kraakbeweging. Die waren allemaal vrij rücksichtlos’, vertelt Vera. ‘De kroningsrellen vanuit de krakersbeweging en Paarse September – een radicaalfeministische lesbische actiegroep uit de jaren zeventig – schetsten de radicale geest van die tijd.’ Vanuit die geest ontstond ook Roze Zaterdag, een jaarlijkse homodemonstratie over de hele wereld. ‘Alles in die tijd was politiek, je moest je verantwoorden voor al je keuzes.’

De komst van de feestelijke grachtenparade bleek een omslagpunt in de homobeweging van Amsterdam. ‘Na jarenlang homodemonstraties, rellen en strijd, leek ons niets mooier dan mensen die ons van de kant zouden toejuichen. Het werd een feest in plaats van een rel. Een warm bad vanaf de kant.’ Volgens Vera beschouwt ook de gemeente Amsterdam de Gay Games als een kantelpunt in de geschiedenis van de stad. ‘Voor het eerst was er een groot feest in pais en vree in de stad.’ Ze kijkt even naar buiten en vervolgt lachend: ‘De feeststad Amsterdam waar ik nu zo’n hekel aan heb, is daar geboren.’

Na jarenlang homodemonstraties, rellen en strijd, leek ons niets mooier dan mensen die ons van de kant zouden toejuichen.

De Canal Parade was dus oorspronkelijk bedacht als deel van de openingsceremonie van de Gay Games. De eerste keer dat de botentocht door de grachten van Amsterdam voer, was al in 1996. Dit was omdat de regelementen van de Gay Games vereisten dat elk onderdeel van het evenement minstens twee keer moest proefdraaien om in de Games te kunnen worden opgenomen. De aanbesteding voor de organisatie van de Canal Parade werd binnengehaald door Gay Business Amsterdam (GBA), onder leiding van Siep de Haan.

‘In 1996 werd het voor de eerste keer door hen georganiseerd, dat was zo leuk en zo grappig dat zij daarmee zijn doorgegaan’, vertelt Vera. Inmiddels had GBA zich het idee toegeëigend, volgens haar. ‘Ik had daar verder ook geen bezwaar tegen. Als iemand zich elk jaar de kloten uit het lijf wil werken om dat te organiseren, ga je gang!’ Het begon bij haar pas te wringen toen in een interview met De Haan in het Parool letterlijk stond geschreven dat hij en GBA de Parade bedacht hadden. ‘Je kunt niet iets wat van de gemeenschap is, naar jezelf toe trekken.’ Vera heeft jarenlang aan niemand verteld dat zij eigenlijk het brein is achter de botenparade. ‘Het is ook niet “van mij”, het is van de stad.’

Jaarlijks monument

Het feit dat mensen zich de Gay Games niet herinneren, ligt volgens Vera onder andere aan de negatieve media-aandacht. De krantenkoppen van toen vertellen voorname-

lijk dat de Games uitdraaiden op een financieel fiasco. Alle kosten doorberekend, bleek dat – volgens Vera – niet het geval. Desalniettemin heeft GBA erg zijn best gedaan de grachtenparade van de Gay Games los te laten bestaan volgens Vera. ‘Voor mij is de Canal Parade juist de herinnering aan die week. Het is het jaarlijkse monument voor de Gay Games in 1998.’

De Canal Parade is altijd het pronkstuk van de Gay Pride in Amsterdam gebleven. Inmiddels wordt het evenement niet meer georganiseerd door GBA, maar door GPA – Stichting

Gay Pride Amsterdam. Een paar jaar terug, op 5 augustus 2015, plaatste Marjo Meijer een rectificatie in het NRC Handelsblad. Ze schreef: ‘Alle lof voor de uitwerking die GBA aan de plannen hebben gegeven, maar de bedenkers van de grachtenparade zijn de groep homo’s en lesbo’s die de Gay Games naar Amsterdam haalden.’