Het fenomeen van bullshit jobs
Dunya Veenhof –
Als student antropologie krijg je standaard een paar opmerkingen naar je hoofd geslingerd als mensen achter je studie komen. Het grootste cliché dat stipt bovenaan staat op mijn irritatielijstje van opmerkingen van onwetenden, zijn de reacties over mijn toekomstige werkeloosheid. Antropologie, wat kun je daar nou mee?
Ondanks dat ik nog steeds geloof dat ik met antropologie veel kan, heb ik nu een ander antwoord gevonden op deze vervelende vraag. Werkeloos zijn is zo erg nog niet! Er zijn namelijk genoeg banen die bizar onzinnig lijken.
De economische antropoloog David Graeber schreef een leuk artikel in Strike Mag over het fenomeen van Bullshit Jobs. De tekst On the Phenomenon on Bullshit Jobs bevat nogal wat gevatte quotes – die op onverklaarbare wijze na de feestdagen de Londense metro sierde – zoals:
“Huge swathes of people, in Europe and North America in particular, spend their entire working lives performing tasks they secretly believe do not really need to be performed.”
“Ever had the feeling that your job might be made up? That the world would keep on turning if you weren’t doing that thing you do 9-5? “
“It’s as if someone were out there making up pointless jobs just for the sake of keeping us all working.“
“Hell is a collection of individuals who are spending the bulk of their time working on a task they don’t like and are not especially good at.”
“There is a whole class of salaried professionals that, should you meet them at parties and admit that you do something that might be considered interesting (an anthropologist, for example), will want to avoid even discussing their line of work entirely. Give them a few drinks, and they will launch into tirades about how pointless and stupid their job really is.“
Bullshit jobs zijn vooral banen waarbij de helft van de werktijd wordt verdaan door op Facebook te zitten en spelletjes te doen, omdat er verder toch niets gedaan hoeft te worden. Het zijn banen waarbij nauwelijks een uur werk per werkdag productief voelt. Het gekke aan deze banen is dat wij ze eerder zouden associëren met de Sovjet Unie, waar verplicht gewerkt moest worden door iedereen, zodat er zelfs mensen in restaurants werkten die alleen de stoelen aanschoven. Maar ook in de kapitalistische wereld bestaan banen waar mensen hetzelfde nutteloze gevoel van krijgen. Dit komt doordat werk een morele waarde op zichzelf is geworden. Het gaat niet meer om wat het werk oplevert, maar dat iedereen werkt. Werkelozen worden gezien als nutteloos en mensen die profiteren van anderen.
Uiteraard erkent Graeber dat nutteloos en nodig relatieve concepten zijn. “You’re an anthropology professor, what’s the ‘need’ for that?” (And indeed a lot of tabloid readers would take the existence of my job as the very definition of wasteful social expenditure)”. Alleen, zegt hij, bestaan er gewoon heel veel banen waarbij mensen het gevoel hebben dat hun werk nutteloos is. Ze hebben het idee dat als hun werk wegvalt, niemand het zou opmerken.
Het gekke is dat banen die hard nodig zijn, minder salaris opleveren dan sommige bullshit jobs. Een corporate lawyer verdient veel meer dan een vuilnisman, terwijl ik alle corporate lawyers op de wereld kan missen, maar ik al nauwelijks een ritje in de trein wil maken als de schoonmakers van de NS een week staken. Als de metromedewerkers in Londen staken, ligt bijna de hele stad plat. Eerlijk gezegd weet ik niet eens wat een coporate lawyer is…
Verder lijkt het alsof de notie is dat banen niet leuk mogen zijn, want dan zijn ze niet productief. Zodra werk leuk gevonden wordt, zoals werk in de creatieve sector, wordt er gekeken of mensen dit ook blijven doen zonder dat het wat kost.
Graeber komt, gelukkig, met een eventuele oplossing voor bullshit jobs. Dit is het invoeren van een basisinkomen. Graeber is een van de voorstanders die gelooft dat mensen blijven werken als ze standaard per maand een bedrag van de staat krijgen. Mensen zullen namelijk altijd productief willen zijn. Graeber tegen Vice:
“Ik kan me herinneren hoezeer ik geraakt was door de Russische schrijver Dostojevski, die schreef over zijn ervaringen in een Russisch strafkamp. Hij vertelde dat als je iemand echt psychologisch kapot wil maken, dan kun je het allerbeste iemand compleet nutteloos werk laten doen. Dat is nog veel erger dan fysiek martelen. Je kan iemand bijvoorbeeld water van het ene vat naar de andere laten verplaatsen met een emmer, en hem daarna weer alles terug laten verplaatsen. Als je iemand dat de hele dag laat doen, dan drijf je zelfs de meest geharde crimineel binnen de kortste keren tot wanhoop. Er is geen grotere marteling dan je leven te moeten wijden aan iets compleet betekenisloos. En natuurlijk zullen er bij het systeem van basisinkomen profiteurs zijn, maar die hebben we nu ook al.”
Zie hier het artikel On the Phenomenon on Bullshit Jobs: strikemag.org/bullshit-jobs
En een interview van Graeber met Vice: vice.com/nl/read/david-graeber-pointless-jobs-tube-poster-interview-912
Meer weten over het basisinkomen? Kijk eens naar Rutger Bregman’s Gratis Geld voor Iedereen: kiosk.decorrespondent.nl/products/rutger-bregman-gratis-geld-voor-iedereen-boek
