Ebola: de bijdrage van antropologen
Lisanne Hekman –
In West-Afrika heerst een Ebola epidemie. Geschat zijn er 5285 doden gevallen en zo’n 13227 mensen zijn op dit moment besmet. Bovendien verspreid de ziekte zich steeds verder. Daarom moeten overheden in de getroffen landen maatregelen treffen om verdere verspreiding van het virus te voorkomen. In Seeing Like a State geeft James Scott aan dat centraal bedachte sociale plannen vaak misgaan, wanneer deze geen rekening houden met lokale gebruiken en kennis. Moet er, om de strijd tegen Ebola te winnen, daarom rekening worden gehouden met lokale kennis en interpretatie van de Ebola epidemie?
Antropologe Sharon Abramowitz belde naar Artsen zonder Grenzen om haar expertise als antropologe in West-Afrika aan te bieden in de strijd tegen Ebola. Aan de telefoon kreeg ze echter te horen dat Artsen zonder Grenzen niet of nauwelijks met medische antropologen werkt. Haar hulp was dan ook niet nodig. Dit terwijl, volgens Abramowitz, antropologen wel degelijk een steentje kunnen bijdragen in de strijd tegen Ebola. Ze schreef een artikel waarin ze tien manieren noemt waarop antropologen kunnen helpen. Deze vind je hier: http://matsutas.wordpress.com/2014/09/29/ten-things-that-anthropologists-can-do-to-fight-the-west-african-ebola-epidemic-by-sharon-abramowitz-2/ Eén van de dingen die ze noemt is dat antropologen systematisch lokale perspectieven op de Ebola epidemie kunnen observeren en interpreteren. Antropologen kunnen dus precies datgene in kaart brengen, dat centraal, van bovenaf bedachte plannen vaak negeren. Ook de in Sierra Leone werkzame antropologe Ginny Mooy brengt deze lokale perspectieven in kaart.
De Nederlandse Ginny Mooy doet onderzoek naar de re-integratie van voormalige kindsoldaten en woont sinds 2006 in Sierra Leone. Sinds de Ebola uitbraak brengt ze de impact die de epidemie heeft op het sociale en culturele leven en de sociale reactie op Ebola in kaart. In haar artikel Ebola strips Africans from their humanity, schrijft ze dat normaal menselijk gedrag, zoals het aanraken van zieke en overleden geliefden, door experts wordt afgedaan als ouderwets en ongewenst. De experts lijken niet te beseffen dat het willen aanraken van zieke en overleden geliefden niet een specifiek cultureel Afrikaans fenomeen is, maar juist over de hele wereld voorkomt.
Volgens Mooy heeft de Sierra Leoonse bevolking een diep wantrouwen in haar overheid sinds de burgeroorlog die tussen 1991 en 2002 woedde. Nu komt diezelfde overheid met strenge maatregelen tegen Ebola: geïnfecteerde mensen mogen onder geen enkele omstandigheid worden aangeraakt. Als mensen niet meewerken met deze maatregelen, gaan ze de gevangenis in. De bevolking zelf heeft dus totaal geen inspraak op de methoden die worden ingevoerd en niemand vertelt hen waarom er geen alternatieven zijn.
De bevolking hoort dat de overheid enorme bedragen geld binnenkrijgt, maar zien hier de effecten niet van terug in hun dagelijks leven. Geliefden lijden en sterven alleen. Er is geen plek voor rouwprocessen en afscheid nemen. Dit maakt het voor mensen niet aantrekkelijk om hun zieke familieleden naar de toch al overvolle klinieken te sturen. Geïnfecteerde mensen worden thuisgehouden en zo heeft de ziekte kans te verspreiden.
Bovendien komen mensen met hun eigen interpretatie van de Ebola epidemie. Zo wordt door sommige Sierra Leonen gedacht dat Ebola een vorm van magie is. Volgens Mooy komt dit niet zozeer door cultuur, maar eerder door de manier waarop de overheid met Ebola is omgegaan. Zo heeft de overheid, voordat de maatregelen werden ingevoerd, lang de ernstigheid van de ziekte ontkend. Hierdoor leek het voor de bevolking alsof hun familieleden en vrienden op mysterieuze wijze stierven.
Van bovenaf bedachte strategieën die geen rekening houden met de mensen zelf zullen het vertrouwen van de bevolking nooit kunnen winnen, aldus Mooy. Hierdoor zullen deze plannen falen. Het wordt tijd voor een nieuwe strategie. Eén die de waardigheid en menselijkheid van de getroffen Afrikanen kan behouden. Hiervoor moeten lokale gebruiken van de bevolking in acht worden genomen en moet er rekening worden gehouden met hoe de epidemie op lokaal niveau wordt geïnterpreteerd.
Het hele artikel van Mooy vind je hier: http://matsutas.wordpress.com/2014/10/06/ebola-strips-africans-from-their-humanity-by-ginny-mooy/
