Jitse Schuurmans onderzoekt de cultuur van scharrelen
Beeld /// Peter Morgan
Jitse Schuurmans, onderzoeker en docent aan de Universiteit van Amsterdam, verdient met daten en versieren zijn brood. Of beter gezegd: met onderzoek naar daten en versieren. Als socioloog met een antropologische vooropleiding, onderzoekt hij ‘hookup culture’: de cultuur van scharrelen en het niet-aan-elkaar-committeren in seksuele relaties.
Hierbij stelt hij de vraag waarom mensen er in verschillende sociale contexten voor kiezen om geen langdurige relaties aan te gaan. In gesprek op het Roeterseiland, met uitzicht over Amsterdam, vertelt hij zonder blikken of blozen over zijn veldwerk in San Francisco en Hongkong, waarbij hij zowel observerend als participerend onderzoek deed.
‘In mijn onderzoek kijk ik waarom mensen ervoor kiezen om in een bepaalde context zich niet te verbinden aan één partner. Bindingsangst vind ik een vervelende term, dat impliceert dat mensen er angst voor hebben. Dat hoeft natuurlijk niet zo te zijn: mensen kunnen er ook bewust voor kiezen om geen langdurige monogame relatie aan te gaan.’ Duidelijk stelt hij hierbij dat het hem niet gaat om de psychologische verklaring, maar echt de sociale processen die ervoor zorgen dat mensen zich minder snel aan elkaar binden.
The Game
In 2007 volgde Schuurmans een vak bij bedrijfskunde. Het kon hem niet boeien. ‘Het was net uit met mijn vriendinnetje en ik raakte geïnteresseerd in versiercursussen nadat ik The Game van Neil Strauss had gelezen. Het boek gaat over mannen die iedere vrouw weten te versieren, een gemeenschap met een eigen taalgebruik en erecodes.’ Het intrigeerde Schuurmans zodanig, dat hij besloot ‘te gaan voor wat hem echt interesseerde’: een master antropologie waarbij hij op veldwerk ging naar San Francisco.
Zijn PhD-onderzoek, een vervolg op de master, bestaat uit verschillende deelonderzoeken: Schuurmans bestudeert nog steeds versiercursussen in de Verenigde Staten: wat drijft (vooral) mannen om mee te doen aan zo’n cursus en wat leren ze van die cursussen? Daarnaast bekijkt hij de dating culture op een studentencampus in Californië: wat voor relaties ontstaan daar en welke verwachtingen hebben jongeren van deze affaires? Tenslotte doet Schuurmans zowel online als offline onderzoek naar internetdaten. Hij legt contact met de mannen en vrouwen achter de accounts op onder andere OKCupid, een bekende Amerikaanse datingsite. Zijn informanten vraagt hij op welke manier ze de site gebruiken en wat er gebeurt nadat ze iemand online hebben leren kennen.
Hoewel alle casussen plaatsvinden in uiteenlopende contexten, zijn ze te vangen onder één noemer: wat drijft mensen om zich niet aan iemand te binden en verschillende losse seksuele contacten te hebben? Het antwoord is even uiteenlopend als de verschillende vragen die hij benoemt, maar Schuurmans schetst een duidelijk beeld van de lokale uitwerkingen van mondiale processen.
Wat drijft mensen om zich niet aan iemand te binden?
Sociale processen
‘Ten eerste heeft een flexibilisering van de arbeidsmarkt gevolgen voor intieme relaties. De onzekerheid of je ergens gaat blijven, zorgt ervoor dat mensen veel huiveriger zijn om een verbintenis aan te gaan. Een ander duidelijk proces is dat er een nieuwe levensfase is gekomen voor jongeren. Waar zij vroeger op hun twintigste gingen trouwen, is er nu een periode tussen het achttiende en dertigste levensjaar waarin er van jongeren wordt verwacht dat ze de focus op eigen ontwikkeling leggen.’ Het zijn belangrijke culturele veranderingen die volgens Schuurmans grote weerslag hebben op intieme relaties: ‘Het is nu belangrijk wat ik wil en dat werkt tegen het idee om je aan iemand te binden.’
Daarnaast zijn vrouwen niet meer financieel afhankelijk van hun partner, waardoor zij zich niet hoeven te binden. ‘De tweede feministische golf heeft eraan bijgedragen dat de meeste vrouwen in hun eigen inkomen gingen voorzien; hierdoor werden ze financieel onafhankelijk. Waar mensen zich vroeger committeerden aan een ander en bleven hangen in een relatie omdat ze geen eigen inkomen hadden, is dat nu steeds minder het geval.’
Schuurmans was benieuwd hoe de processen die zich in de Verenigde Staten afspeelden ook elders hun uitwerking hadden. Wat gebeurt er als mensen hun opvattingen over daten en versieren meenemen naar andere plekken op de wereld? Hiervoor reisde Schuurmans af naar Hongkong. ‘Californië is misschien een voorloper van Hongkong. Ik moet oppassen dat ik geen evolutionistisch verhaal ga houden, maar je ziet dat er ook in Hongkong andere ideeën ontstaan over hoe je relaties kunt inrichten. Een van de manieren waarop deze ideeën worden doorgegeven is het contact tussen expats en de lokale bevolking: ‘Intercultureel seksueel contact is dé manier om nieuwe opvattingen over relaties door te geven. Ik onderzoek dan hoe en waarom die opvattingen wortel schieten in de lokale context.’
Versieren tijdens het veldwerk
Dan rest nog de vraag hoe Schuurmans zijn veldwerk precies uitvoert. Was de kern van antropologie niet observeren en participeren? ‘Bij het onderzoek naar de hookup culture in San Francisco ga ik naar een campus en stap ik op de studenten af. Dan vraag ik al snel of ze me iets kunnen vertellen over hun date-geschiedenis. Ook ga ik met hen op pad, naar bijvoorbeeld een feest of concert, om te kijken wat voor intieme relaties zij aangaan. Aan de gebruikers van de datingsite OKCupid vraag ik of ze een keer willen afspreken om me meer te vertellen over de manier waarop zij de datingsite gebruiken.’ Wanneer hij meedoet met versiercursussen, gaat hij na de training met andere cursisten op pad om het geleerde in de praktijk te brengen. De cursisten weten wel dat hij onderzoeker is, maar tegen de vrouwen die ze versieren zegt hij dit niet meteen. ‘Dan kan ik beter niet zeggen dat ik onderzoeker ben, want dat zou het veld op een vreemde manier verstoren.’
Sommige dingen kun je juist beter onderzoeken door ze zelf mee te maken.
Kan je objectief onderzoek doen als je zelf op pad gaat om de versiermethodes uit te proberen? ‘Ik denk dat dat heel goed kan’, stelt Schuurmans. ‘Sommige dingen kun je juist beter onderzoeken door ze zelf mee te maken. Ik kan niet in iemand anders hoofd kijken, ik moet zelf ervaren hoe het is om een versiercursus mee te maken en de trucs uit te voeren.’
Over zijn belevenissen in San Francisco heeft Schuurmans naast wetenschappelijk werk ook een roman geschreven, De versierkunstenaars (2010). Ook zijn eigen afspraakjes met vrouwen worden hierin beschreven. Het boek is naar eigen zeggen voor zeventig procent autobiografisch. Nog even moet hij zijn veldwerknotities, opnames en interviews coderen en analyseren. Dan komt er ook aan zijn PhD-onderzoek een einde. En wat hij daarna wil gaan doen? ‘Ik ben van plan om samen met een vriend een documentaire te maken over hetzelfde onderwerp als mijn onderzoek.’
