Boeren Bezigheden

Tot ongeveer tachtig jaar geleden bestond een boerenveeteeltbedrijf in Nederland uit maximaal vijfentwintig koeien. Het vee stond de gehele zomer in de wei en met de schuit gingen boer en boerin iedere morgen om vier uur het land op om de koeien met de hand te melken. De boerin werkte hard mee in het boerenbedrijf maar ondanks haar belangrijke rol, bleef de boerin vaak ongenoemd naar de buitenwereld. Hoe is dit nu? Wat weten we eigenlijk van de boer(in) anno 2017?

Tekst /// Ernst Spaans

Beeld /// Bob van Helden

Tijdschrift Cul ontmoet Annette Koster op het boerenbedrijf dat zij en haar man Ditmer in het Noord-Hollandse Berkhout samen hebben opgebouwd. We rijden het grote pad op met daarachter dito veestallen en het woonhuis. De boerenhond verwelkomt ons en samen met hem lopen we naar binnen waar we plaatsnemen in de serre. ‘We gaan straks wel een rondje’, stelt Annette voor.

Van stad naar stal

Annette is geboren en getogen in Amsterdam-Noord en heeft het gymnasium doorlopen. Nadien had de politie-academie haar voorkeur, maar het hebben van een bril versperde haar de weg. Naar een andere studie had Anette vooralsnog geen oren en zo nam ze een tussenjaar. Wat dat betreft al niet de standaard boerin; zeker niet als we kijken naar tachtig jaar eerder, toen de boerin nog vaak uit een boerenfamilie kwam. Vijf jaar later had ze nog dezelfde baan waarmee ze in haar tussenjaar gestart was en waar ze zich goed kon ontwikkelen waardoor studeren niet meer aan de orde was. Intussen nam ze de stap om samen met haar jeugdliefde, boer en huidige man een huis te kopen in Berkhout – ver van haar vertrouwde Amsterdam-Noord. Dat was kort wennen, maar inmiddels is Annette een absolute liefhebber van het platteland: ‘Ik vind het heerlijk als ik een dagje Amsterdam ben geweest, maar die dag wordt nog lekkerder wanneer ik hier het pad weer op rijd.’ De boerderij is dan ook helemaal haar terrein geworden. ‘Toen de kinderen kwamen heb ik mijn baan opgezegd en ben ik meer mee gaan draaien op het boerenbedrijf.’ Als dertien jaar geleden ook haar schoonvader annex vaste boerderijkracht komt te overlijden, is het klaar met de mogelijke alternatieven van een baan buiten het erf. Annette wordt genoodzaakt zowel fulltime boerin als (huis)moeder te zijn.

Melk als frisdrank

Naarmate het gesprek vordert, komt het belang van de boerin op de boerderij ter sprake. Het werk van de vrouw specifiek is de afgelopen tachtig jaar volgens Annette sterk veranderd. Ze staat dan ook niet alleen maar in het land of zit letterlijk met haar hoofd onder de koeien, maar ze zit ook niet stil. Terwijl we door de ruime stallen lopen en de koeien nieuwsgierig uit de slaapstand komen, vertelt Annette: ‘Op een normale dag is het hard werken. Ik doe al het kleinvee (100 stuks, red.), maak de boxen schoon, verzorg de paarden en ik run het huishouden.’ Verder is het tegenwoordig belangrijk dat alles goed geregistreerd staat: ‘Het boerenleven is enorm gebureaucratiseerd; vroeger boerde je alleen op het land en in de stal, tegenwoordig heb je veel werk dat puur administratief is. Het hele boerenleven is dus eigenlijk enorm veranderd in vergelijking tot tachtig jaar geleden’, zegt Annette.

Bij de vraag of ze denkt dat er in de Randstad nog veel mensen weten hoe het boerenbestaan eruitziet, weet Annette niet hoe snel ze ‘nee’ moet zeggen.

Maar er is nog iets veranderd: bij de vraag of ze denkt dat er in de Randstad nog veel mensen weten hoe het boerenbestaan eruitziet, weet Annette niet hoe snel ze ‘nee’ moet zeggen. Mensen onderschatten volgens haar wat een boerenbedrijf inhoudt en hoeveel tijd en energie erin zit. Tevens stelt Annette dat het vaak onduidelijk is voor de burger dat Nederlandse boerenbedrijven aan veel regelgeving en een hoge standaard moeten voldoen voordat er een lekker pak melk of goede kaas in de koelkast kan staan. ‘Vroeger hadden veel mensen ergens wel connecties met het agrarisch bestaan, maar je merkt dat stadsmensen daar tegenwoordig steeds minder van weten, terwijl het toch een belangrijke grondstofproductie is.’

Boerinnendag

Een initiatief om het boerenleven meer onder de aandacht te krijgen is onder andere de Boerinnendag. ‘Op deze dag worden er bijvoorbeeld workshops gegeven over hoe wij ons bedrijf op de beste manier naar de buitenwereld toe kunnen profileren.’ Een website, Facebookpagina, of het meedoen aan schoolprojecten zijn allerlei manieren om het bedrijf te laten zien aan de medemens. Dat een dag als deze geen kwaad kan, vertelt Annette terwijl we de kalfjes bewonderen. Dat mensen het idee hebben dat melk net als cola uit de fabriek komt, is namelijk geen mythe volgens haar: ‘Hoeveel kinderen wij hier niet over de vloer hebben gehad die niet wisten dat melk uit een koe kwam? Ontelbaar’.


Het bewustwordingsproces is volgens Annette belangrijk: ‘want onze afzet gaat naar de burger en we moeten ook wel naast elkaar leven’. Boeren zorgen voor de grondstoffen en het voedsel voor de samenleving, maar dit raakt in de vergetelheid, bijvoorbeeld doordat mensen steeds verder van een belangrijke grondstofproductie leven en daardoor niet meer weten wat de oorspronkelijke bron van een product is. Of de Boerinnendag echt helpt om bewustzijn onder de burgers te creëren, hangt natuurlijk altijd af van de boer en boerin in kwestie en wat zij met de informatie doen. ‘Maar in ieder geval spreek je elkaar als boerin uit alle delen van het land, met ieder hun eigen situatie en leer je van elkaar’, zo stelt Annette. ‘Als agrariër ben je eigen ondernemer en moet je je informatie goed overal vandaan halen.’ 

Uit het gesprek met Annette blijkt wel dat het niet alleen de boerin is waarvan velen niet weten wat zij doet, maar dat het boerenbestaan überhaupt een ondergeschoven kindje lijkt te zijn in de Nederlandse samenleving. Het is in deze tijd belangrijk om de burgers nauw te betrekken bij het agrarische leven door hen goed te informeren en de bedrijven open te stellen voor burgers zodat men het een en ander zelf kan aanschouwen. Want de boer lijkt door het wegvallen van de vanzelfsprekende wederzijdse afhankelijkheid in Nederland verdwenen uit het collectief geheugen. Zolang we niet allemaal weten dat melk uit een koe komt, valt er in de samenleving in ieder geval nog veel winst te behalen.