De Starbucks onder de kerken – De Hillsong Church in Amsterdam: een kerk anno 2016

Tekst /// Mark Middel

Beeld /// stevenandkaylyn

De kerken in Nederland lopen leeg, maar de Hillsong Church in Amsterdam lijkt geen plafond te kennen. Zes jaar geleden kwamen er dertig mensen naar de wekelijkse dienst, nu zijn er elke zondag vier diensten met in totaal bijna tweeduizend bezoekers. De kerk lijkt hip, de diensten ogen modern en het publiek is jong. Een maand lang bezocht ik de kerk, sprak ik met betrokkenen en leerde ik de Hillsong Church kennen.

Het is een frisse ochtend in januari als een wapperende banner een groep wachtende mensen verwelkomt met de tekst ‘Welcome Home’. Een halfuur voor aanvang vertoeft een vijftigtal opgewekte mensen al voor dichte deuren. Zodra de deuren stipt om elf uur openklappen, klinkt opzwepende muziek uit de pikkedonkere zaal. Alle bezoekers worden warm begroet en rustig naar een plaats begeleid, maar niemand gaat zitten. Terwijl het tempo van de muziek verwachtingsvol opgevoerd wordt, houdt de één zijn vuisten gebald naast zijn lichaam en een ander zijn armen gestrekt in de lucht. Sommigen zingen de liedjes met hun ogen dicht mee, anderen lezen de tekst hardop van het grote projectiescherm. De nummers werken continu naar een climax toe, de zangers en zangeressen zingen vol passie in hun hippe kleding en het jonge publiek begint langzaamaan te zweten in de koude zaal. Het is een zondagochtend in de Escape, een van de grootste en bekendste discotheken van Amsterdam op het Rembrandtplein. Alleen is dit geen popconcert, maar een dienst van de Hillsong Church.

Ruim dertig jaar eerder wordt de Hillsong Church opgericht in Sydney, Australië. Het toen geheten The Hills Christian Life Centre trekt in het begin een klein publiek, totdat het christelijke muzieklabel van de kerk, genaamd Hillsong, in populariteit toeneemt. Vandaag de dag kan je als liefhebber van hedendaagse christelijke muziek niet meer om de Hillsongmuziek heen. De oprichter van de kerk is Brian Houston, die in 1999 besluit het kerkgenootschap om te dopen tot de Hillsong Church. De kerk is een pinksterbeweging, die tot het protestants christendom behoort en het Nieuwe Testament op evangelische grond volgt. De kerkgangers geloven dat Jezus gestorven is om de mensheid te verzoenen met God en aanschouwen de Bijbel als het enige ware – en te volgen – woord. De kerk is echter niet wettisch en dogmatisch en volgt de Bijbel op een vrijere wijze dan veel andere protestantse kerken. De wekelijkse boodschap is optimistisch en luidt dat met de hulp van God persoonlijke successen behaald kunnen worden. De Amsterdamse predikanten Debbie en Richard van der Kolk prediken dan ook dat ‘de Hillsong Church geen religie is, maar een relatie met God’. Wereldwijd heeft de Hillsong Church 100.000 participanten per week, voornamelijk in Australië en in nog dertien steden daarbuiten. Daarnaast zorgt Hillsongs’ actieve gebruik van sociale mediakanalen als Instagram en Twitter, een mobiele app en een gelikte website ervoor dat hun boodschap dag en nacht over de hele wereld gehoord kan worden.

 De Hillsong Church is geen religie, maar een relatie met God

Een warm welkom

De Amsterdamse Ria kwam via haar dochters in contact met de Hillsong Church en voelde zich direct aangesproken tot de kerk omdat ‘het inclusive is voor iedereen’. Zo krijgt iedereen bij binnenkomst een kopje koffie en een vriendelijke glimlach, wordt tijdens de dienst een gesprek met de naaste buur aangespoord en staat na afloop niemand alleen. Volgens theologe en antropologe Miranda Klaver van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam, die onderzoek doet naar de Hillsong Church, wordt er heel sterk ingezet op het idee van belonging bij de kerk. Als iemand zich eenmaal heeft aangesloten tot de Hillsong Church, dan wordt diegene aangespoord om vrijwillig mee te helpen met de diensten, plaats te nemen in zogenaamde connectgroups (groepjes mensen die buiten de dienst bijeenkomen) en hulpprogramma’s te volgen. Bovendien organiseren ze ook heel vaak ‘fun dingen’, zegt Klaver, ‘je kunt dus heel makkelijk je sociale leven organiseren om die kerk.’ De Hillsong Church blijkt vooral in trek bij een jong publiek, dat zich niet meer thuis voelt in de kerk van hun ouders.

De kerk lijkt ook in te spelen op het jonge publiek, door beleving centraal te stellen. Wereldwijd vinden de diensten namelijk plaats in discotheken en theaters, zouden de nummers met een onkuisere bewoording niet misstaan in de Top40 en plaatsen de predikanten met opgeschoren kapsels regelmatig foto’s op Instagram. ‘Het script van zo’n dienst – of ik nou in Kopenhagen, New York of Londen ben – is identiek. Je weet dat je dezelfde ervaring krijgt, waar je ook bent in de wereld’, vertelt Klaver. Volgens de antropologe ‘kan je het voor een deel vergelijken met McDonalds en Starbucks, die overal precies dezelfde formule uitrollen.’

Een kerk van paradoxen

Hoewel het format van de Hillsong Church modern overkomt, zijn de onderliggende waarden vrij orthodox en conservatief. Abortus en euthanasie zijn uit den boze en homo’s zijn welkom, maar kunnen niet opklimmen in de organisatie van de kerk. ‘Enerzijds is iedereen welkom en tegelijkertijd zijn er grenzen aan wat getolereerd wordt’, concludeert Klaver. Ook zijn de leiders van de kerk heel toegankelijk, maar is het niet duidelijk wat er achter de schermen gebeurt. Zo is een vast deel van de anderhalf uur durende dienst bestemd voor het openlijk geld vragen, maar blijft de financiële verantwoording in gesprekken en op papier vaag. Bovendien wordt uit interviews met de organisatie en kerkgangers duidelijk dat de oprichter Brian Houston de onbetwiste leider is van de Hillsong Church wereldwijd, zowel in de beleidsvoering als in de Bijbelinterpretatie. Kerkganger Ria ziet daar geen bezwaar in: ‘We volgen allemaal Brian, dat is de bedoeling, zolang we het kunnen herleiden naar de Bijbel.’ Al met al leidt het moderne uiterlijk van de Hillsong Church met opzwepende muziek, een jong publiek en een optimistische boodschap tot vragen over de gesloten agenda van oprichter Brian Houston in Australië.

 De naam van Ria is op eigen verzoek gefingeerd. 

Dit artikel had niet tot stand kunnen komen zonder de hulp van Sophie Kalker en Katarina Schul