Interview met Anastasia Kulagina

Over de nieuwe internetwet en het corrupte Russische regime

In Moskou vertelt journaliste Anastasia Kulagina over de nieuwe internetwet. De internetwet is een van de manieren om de Russische bevolking te onderdrukken. Kulagina is onder andere producer van een documentaire waarmee meer inzicht en kennis over deze wet onder het volk gebracht wordt. Censuur en propaganda zijn in Rusland volgens haar namelijk al zo ver gevorderd dat er veel mensen zijn die niet eens meer doorhebben wat er gebeurt.

Tekst: Roos de Wijs

Beeld: Lise van der Veer

Het Russisch parlement heeft een paar maanden geleden ingestemd met de nieuwe internetwet. Ondanks dat deze nog niet van kracht is, maken veel mensen zich zorgen. Het idee van dit digitale ijzeren gordijn is het creëren van een dubbel netwerk dat alleen toegankelijk is voor Rusland. Al het internetverkeer zal het land voortaan binnenkomen via speciale knooppunten die onder controle staan van de overheid. Het Russische internet kan op deze manier in het geval van een aanval van buitenaf onmiddellijk worden afgesloten. Het gebruikelijke internet zal nog steeds bestaan, maar op elk gewenst moment kan de overheid beslissen dit uit te zetten. Hetzelfde geldt andersom, als Russische providers geen verbinding meer kunnen krijgen met de buitenlandse netwerken zal de nieuwe infrastructuur ervoor zorgen dat het Russisch internet alsnog goed blijft werken. Hierdoor zorgt de overheid er tegelijkertijd ook voor om strikte controle te hebben over het netwerk. Hoe de wet in de toekomst daadwerkelijk zal uitrollen is nog maar de vraag.

Ondanks dat de regering de nieuwe wet aankondigt als een bescherming van Rusland tegen bedreiging van buitenaf, ziet Kulagina in de komst van dit reglement vooral een grote bedreiging van de mediavrijheid. Ze vertelt dat er al langer censuur heerst op websites en kritische journalisten geïntimideerd worden door de politie. Alle media in Rusland worden gecontroleerd en sites die zich kritisch uitlaten over het regime worden geblokkeerd. Alle internetproviders in Rusland zijn namelijk verplicht (bepaalde) websites te verbieden die zich kritisch of negatief uitlaten over het Russische regime. Hierdoor is het voor veel Russen gebruikelijk geworden VPN op hun mobiel te hebben, dit stelt hen in staat verbinding te maken met servers over de hele wereld. Via deze manier krijgen ze toch toegang tot deze ‘verboden’ websites.

De wet zou de controle op het internetgebruik volgens Kulagina weleens flink kunnen verergeren. Op dit moment heeft de staat al veel macht, maar als de wet van kracht wordt is het mogelijk dat er nog strikter gehandhaaft zal worden op het gebruik van VPN services. ‘Als de politie iemand in de toekomst op straat aanhoudt en dwingt zijn telefoon te deblokkeren en ze vinden zulke software is er een mogelijkheid dat ze hiervoor de gevangenis in zullen moeten’, stelt de journaliste. Daarnaast vertelt ze dat experts beweren dat een bijkomstigheid van de nieuwe wet is dat de uitvoering voor veel problemen zal zorgen met de servers waardoor alles langzamer en slechter zal werken.

Totale controle

Een grote groep Russische burgers was tegen de komst van de nieuwe wet, wat in Moskou ook tot protesten leidde. Kulagina legt uit dat dit allemaal niets uitmaakt; of het volk het wil of niet, de wet komt er toch wel. Weinig mensen weten wat de wet exact inhoudt, dit komt doordat deze inhoudelijk heel complex is. Na de protesten zou het een en ander aangepast zijn in de wet, maar de experts die Kulagina gesproken heeft beweren dat dit meer schijn is dan realiteit. Volgens de journaliste zijn de protesten nu gestopt, veel Russen hebben het gevoel dat het toch geen zin heeft hiermee door te gaan. Ze legt uit dat velen zich machteloos voelen tegenover de staat, en dat anderen geen probleem zien of dit niet willen zien.

Deze wet is iets wat deze machteloosheid alleen maar kan versterken. De overheid krijgt hiermee nog meer controle over de toegang die de bevolking heeft tot informatie en kennis – een ideale manier om het volk dom te houden en slechts met het nieuws van de eigen overheid te voeden. Volgens Kulagina is dat nu al één van de grootste problemen in Rusland: veel mensen zijn blind voor de realiteit en proberen niet te begrijpen wat er gebeurt. Een deel van de bevolking krijgt bijvoorbeeld alleen het Russische nieuws en propaganda voorgeschoteld, en daarin wordt verkondigd dat de slechte omstandigheden waarin zij leven de schuld zijn van Westerse landen. Ze legt uit dat veel mensen hierin geloven, denken dat president Putin niks te maken heeft met hun slechte leefomstandigheden en dat de schuld altijd bij iemand anders ligt. ‘Ze zien geen corruptie of domme wetten’, aldus de journaliste.

Zo zijn er eigenlijk twee groepen. De groep mensen die zich bewust is van het probleem maar zich te machteloos voelt hier iets aan te doen, en de groep die helemaal niet gelooft dat het probleem bij de Russische overheid ligt. Kulagina legt uit dat de overheid zich hier bewust van is, en het idee heeft de totale macht te hebben en alles te kunnen doen. Het doorvoeren van de internetwet draagt daardoor bij aan de alomvattende macht van de overheid, en het steeds machtelozer maken van de bevolking. Kulagina geeft aan dat het onmogelijk is te weten hoeveel Russen daadwerkelijk achter de nieuwe internetwet staan – het kan niet werkelijk geteld worden omdat de opiniepeilingen worden gemanipuleerd en het maakt de overheid eigenlijk ook niks uit.

Wakker worden

De bevolking is de afgelopen jaren langzaamaan meer en meer opgeslokt door de steeds machtiger wordende regering – waardoor de bevolking onbewust steeds meer macht verloor. Deze situatie vergelijkt Kulagina met het koken van een kikker: gooi je de kikker in een pan met water dat al kookt, springt hij er meteen uit, maar leg je hem in de pan met koud water en draai je zachtjes het vuur aan dan kookt hij levend zonder verzet. Kulagina vindt het daarom belangrijk dat de mensen beseffen dat zij de kikker zijn en gaan inzien wat er om hen heen gebeurt. Mensen bereiken is alleen een stuk lastiger nu veel media geblokkeerd wordt. 

Volgens de journaliste zijn er slechts een paar kleine onafhankelijke media netwerken actief zoals tvrain.ru en MBK Media, waar zij zelf voor werkt. Deze raken constant in de problemen met de politie en verslaggevers worden regelmatig opgepakt. Maar Kulagina gelooft dat ze hiermee iets heel belangrijks doet, ze probeert de muur van censuur te doorbreken. Ze moeten volgens de journaliste op zijn minst stoppen met het verpesten van zaken als het internet. Ze ziet dit als het juiste moment om een grote beweging te starten die vecht voor haar rechten. Verder hoopt ze dat de situatie zich in de toekomst zal verbeteren door non-profit organisaties en kleine gratis medianetwerken. Via deze weg kan ook het nieuws dat zich kritisch uitlaat over het Russisch regime de burger bereiken, zodat mensen hun gedachten stap-voor-stap kunnen veranderen. ‘Als de mensen dan wakker geworden zijn, zal de overheid zien dat zij niet bereid zijn dit allemaal toe te laten en verandering willen’, aldus de journaliste. Kulagina zelf geeft aan dat als deze wet zich echt doorzet, dit best de laatste druppel zou kunnen zijn en ze Rusland zal verlaten.

Laten zien dat je bestaat

Er zijn al genoeg redenen voor de bevolking om te emigreren volgens Kulagina. De internetwet zal volgens haar niet de enige reden zijn waar mensen om vertrekken, maar wel datgene wat ze de grens over duwt, om toch die stap te maken. Eerder zijn er al een aantal migratiegolven geweest, bijvoorbeeld op het moment dat duidelijk werd dat Putin hoogstwaarschijnlijk aan de macht blijft tot hij dood gaat. Deze mensen realiseren zich dat de situatie niet snel zal verbeteren.

Ze probeert de mensen die enkel propaganda voorgeschoteld krijgen te laten zien hoe het echt zit. Om diezelfde reden heeft ze de afgelopen maanden samen met collega Dmitry Andreev aan een documentaire gewerkt over de nieuwe internetwet. Hiervoor hebben ze mensen uit verschillende vakgebieden gesproken die allemaal vanuit hun eigen perspectief uitleggen wat de wet betekent. Met deze documentaire hopen Kulagina en haar collega meer bewustzijn onder het volk te creëren en hen informatie te geven over de realiteit van deze wet. Ondanks dat veel Russen het gevoel hebben geen macht te hebben is er volgens Kulagina maar één manier om uit deze situatie te komen. Ze moeten laten zien dat ze bestaan, dat er mensen zijn die dit niet steunen. Dit moeten ze blijven doen. Dit is de reden dat zij het werk doet wat zij doet.