Almere: de potentie van een lelijk eendje
Almere begon als een ambitieus project: stedenbouwkundigen kregen de opdracht om een compleet nieuwe stad te ontwerpen op de maagdelijke klei van het Flevolandse polderland. De stad die als een omgekeerde Atlantis herrees, kon haast niet minder indrukwekkend te boek komen te staan. Aan Almere kleeft het imago van een slaapstad zonder identiteit. Maar op welke dromen is deze verguisde stad gebaseerd? En hoe ziet haar toekomst eruit?
Tekst /// Tessa Bouwmeester
Beeld /// Falk Lademann
‘Het kan in Almere!’, zeggen ze in Almere. Die slogan maakte de stad ongeveer veertig jaar eerder waar door een menselijke overwinning op het IJsselmeer. Ontstaan uit onbescheiden ambities van stedenbouwkundigen en horizonloze toekomstdromen van politici, bood Almere alleen al op papier een alternatief voor al het bestaande. De stad werd al snel het boegbeeld van utopische architectuur en was een ode aan de tekentafel. De verwezenlijking van de utopische plannen bracht Almere groene woonwijken in de vorm van klaverbladen, grote pleinen en een imposante schouwburg aan het eigengemaakte Weerwater. De architecten droomden: ‘Almere moest van begin af aan een zelfstandige stad worden, geen buitenwijk, geen groene weduwe of slaapstad, maar een stad met alles erop en eraan’, aldus Brans Stassen, betrokken stedenbouwkundige bij Projektburo Almere. Almere gaf aan de oud-stedelijke idealen een extreme make-over door zich niet te conformeren aan historie en organische groei. Ruimtelijk en ambitieus in haar uitvoering werd de stad het toonbeeld van maakbaarheid. Almere was klaar om onthaald te worden als stad van de toekomst.
Verstoten broertje
Het liep anders. Velen kennen de stad alleen vanuit hun zijspiegel, wanneer ze er voorbij sjezen op de A6 of A27. De stad zonder ziel, zoals beschreven in de verkiezing tot lelijkste stad van Nederland, is zelden een bezoekje waard. Ondanks het hoge maakbaarheidsgehalte van de stad was het de architecten nog niet gelukt de ziel te plaatsen. De ziel, dat zijn de bewoners, zegt Stassen dan ook terecht: ‘Een stad heeft een lichaam en een geest net als wijzelf. Het lichaam is de fysieke stad, de straten en parken. Maar de geest van de stad is de bevolking.’ Het probleem van Almere is dan ook vooral dat de eerste bewoners niet zo maagdelijk waren als de klei waaruit de stad ontrokken is. De bewoners van Almere kwamen uit een buitenwijk of voorstad, voornamelijk uit Amsterdam. De voormalige Amsterdammers verlangden naar de sfeer en de historie van de stad die ze achter hadden gelaten. Ze hadden ruimte gezocht en gevonden, maar ze wilden ook sfeer en een bruisende woonomgeving. In Almere moest alles nog ontstaan en veel bewoners trokken daarom in hun vrije tijd terug naar Amsterdam. Almere is door die terugtrekkende beweging van haar bewoners er dan ook nog niet in geslaagd een eigen identiteit te vormen. Dit klinkt voornamelijk door in de taal, stelt Stassen: ‘Vergelijk het maar eens met andere steden, die hebben altijd een eigen taal of dialect: Utrecht, Arnhem, Nijmegen, Rotterdam, Leiden en ga zo maar door. Daar kan je op de markt je ogen dicht doen en weet je in welke stad je bent. Doe je dat in Almere of Lelystad dan hoor je alom Amsterdams. Gek genoeg willen ze dat in Almere niet weten en zelfs de Amsterdammers behandelen Almere als een onecht kind.’
Toegegeven, in contrast met de rijke geschiedenis van Amsterdam komt Almere er slecht vanaf. Maar het is niet helemaal eerlijk om een jonge stad met een oude reus te vergelijken. Deze stad komt pas net kijken. En daarbij, juist het gebrek aan historie maakt Almere tot wat ze is: een plek waar alles gemaakt kan worden en waar ontwikkeling boven traditie verkozen kan worden. Almere bouwt bijvoorbeeld onvermoeibaar door aan nieuwe stadskernen zoals Almere Poort en experimenteert met de eerste ecowijken van Nederland. Het blijft dus niet bij een slogan: het kan écht in Almere.
Juist deze constante veranderingen lijken de stad bij buitenstaanders alleen maar ongeliefder te maken. Wat zij lelijk vonden bestaat een jaar later al niet meer en wat ze mooi zouden kunnen vinden hebben ze nog nooit gezien, omdat het pas net bestaat. Maar de boze tongen die nog steeds over Almere praten als het failliet van de hedendaagse stedenbouwkunde miskennen de scheppingskracht waar de stad op gebouwd is.
Een eigen Almere
Almere heeft geleerd de kritiek van zich af te slaan en verliest nu langzaam maar zeker haar dons. De stad zoekt, experimenteert en groeit op haar eigen voorwaarden, ondanks, of misschien juist dankzij, de sissende tongen. De bewijsdrang en ambities die aan Almere ten grondslag liggen maken de stad, juist door haar imperfecties en groeistrepen, ontzettend menselijk. ‘Want’, zegt Stassen, ‘evengoed voelen veel mensen zich hier helemaal thuis en identificeren ze zich met hun Almere. En zo hoort het ook. De lelijkste stad? Dat vinden alleen lezers van de Volks-krant die nog nooit een stap in de polders hebben gezet.’
Mooi pleidooi voor de potentie die Almere heeft om een echt eigen identiteit uit te stralen met trotse Almeerders als bewoners.
Let wel: de pioniers kwamen ook veelal uit de saneringsbuurten van Amsterdam, voornamelijk Oost. Dat is nu wel anders! Goede move voor een positieve visie op deze onmiddels polderreus: niet alleen een huizenzee, maar ook uitgestrekt groen, waterrijk en met steeds meer (sub) culturen, die smoel aan hun stad geven!
Als bewoner van Almere lees ik ook de Volkskrant. Beetje jammer die generaliseerde opmerking aan het einde van het stuk.
Ik kan niet zeggen dat ik Almere mooi vind. Het ontbreekt aan historie en helaas kan die niet worden gecreëerd. Mooie kanten aan Almere vind ik het multiculturele, de vele mooie en creatieve projecten van vrijwilligers die ontwikkelt worden om onze stad groener en socialer te maken. Minpunten vind ik het verdwijnen van veel groen waar weinig voor terug komt. Het missen van authenticiteit. Ons stadscentrum is alleen maar eenheidsworst. Franchises. Er is daar geen ruimte voor unieke kleine bedrijven omdat het financieel niet haalbaar is voor hen. Alleen voor korte duur. Er is te weinig cultuur voor zo’n grote stad. We hebben helaas ook ondervonden dat niet alles kan in Almere.En de werkgelegenheid is toch ook wel een grote zorg hier. Hoe maak je deze stad aantrekkelijk voor goedlopende bedrijven? De potentie is er, dat geloof ik, maar er is nog wel veel nodig.
Almere is opgezet volgens de uitgangspunten van de Tuinstadgedachte van de legendarische Ebenhezer Howard, die hier dan ook geeerd wordt met het prachtige Ebenhezer Howard Park. Veel Amsterdammers zijn oa voor het groen naar Almere verhuisd. Dit blijkt nu een grote vergissing, sinds de rechtsopvolger van de RIJP: de Gemeente Almere, op een schandalige manier omgaat met haar rijke, groene erfenis De oudere wijken, zoals de Kruidenwijk, worden onder het mom van “groot onderhoud” systematisch van hun nog maar net volwassen geworden groen ontdaan. En terwijl Rotterdam, Amsterdam, Zoetermeer en Haarlemmermeer hun Floriades slim gebruikten door er prachtige, openbaar toegankelijke stadsparken aan over te houden, offert “Growing Green City” Almere zo’n gebied eraan op en begint de aanleg met massale bomenkap. Ook weigert de achtste stad van het land systematisch om een kapverordening in te stellen, zoals vrijwel elke gemeente die heeft om zijn bomen te beschermen tegen de drogredenen en willekeur waarmee ze hier gekapt worden. Geen wonder dat weer meer mensen dan de afgelopen jaren binnen en buiten Almere deze stad associeren met een sfeerloze, winderige polderslaapstad. Het lijkt wel of we hier eindeloos moeten blijven pionieren in zand en blubber en de gure polderwind.
Wat een prachtig en genuanceerd verhaal. Complimenten. En helemaal eens met die opmerking over de Volkskrant. Ik was dat goedkope scoren en die zure stukjes ten koste van Almere zo zat dat ik destijds mijn abonnement heb opgezegd. Almere is er nog lang niet maar het is hard op eeg om een zwaan te worden. Nu nog die ziel…
Zie bijn blog van een jaar geleden. https://kanteldenker.wordpress.com/2016/04/06/ik-heb-iets-met-lelijke-eendjes/
Ik ben geboren en getogen in de Wieringermeer. Proefpolder voor Flevoland. Ook in de Wieringermeer zijn snel groeiende bomen gepland voor een groen karakter. Ook daar was men tegen kappen. Alle bomen moesten blijven. Het resultaat was dat tijdens een heftige herfstwind een populier omwaaide en terecht kwam op een auto met inzittende. Helaas is deze jonge vrouw indertijd overleden. En toen hoorde je bijna niemand meer over bomenkap. Ik vind het jammer dat maar weinig mensen zich realiseren hoe groenbeheer werkt. Niet dat ik er veel verstand van heb hoor. Het enige dat ik weet is dat snelgroeiende bomen langzamerhand verdwijnen en dat hiervoor langzaam groeiende bomen voor in de plaats komen. Wat ik ook niet begrijp is dat mensen aangeven dat zij historie missen. Dat klopt. Onze stad heeft geen historie in de zin van “oude” stadsdelen. Onze historie zit hem in de drooglegging. Wereldwijd gaan mensen naar Dubai om een eiland te bezoeken dat er uitziet als een palmboom. Bewoners van Flevoland realiseren zich niet dat zij wonen op het grootste door mensen gecreëerde eiland ter wereld. Wat? Het grootste door mensen gecreëerde eiland ter wereld? Hier wonen circa 1 miljoen mensen onder zeeniveau. Wat? Hier wonen circa 1 miljoen mensen onder zeeniveau. En dat met een uitgekiend watermanagement systeem dat er voor zorgt dat wij droge voeten houden. En dan het stadscentrum. Wij hebben een centrum waar je niet plat wordt gereden door auto’s, bussen, fietsen en brommers. Onder het centrum ligt een uitgekiend distributiecentrum dat er voor zorgt dat de stad dag en nacht zonder overlast voor de bezoekers bevoorraad kan worden. Ik verhuur twee kamers via Airbnb en heb inmiddels meer dan 100 gasten mogen verwelkomen. Zonder uitzondering loven zij onze stad als groen, blauw en veilig. Want in welke stad is er nou meer groen en ruimte dan in Almere? Is er zoveel ruimte per persoon per vierkante kilometer als je dit vergelijkt met een metropool stad als New York, Parijs, Singapore of Seoel. Mijn gasten lopen naar buiten om gewoon te ervaren dat zij allen zijn. Echt, wij realiseren ons niet wat onze potentie wereldwijd is. “Onze stad” als voorbeeld voor de opmars van de verstedelijking wereldwijd. Almere als exportproduct. Zou dat niet geweldig zijn 🙂
Almere stad van gebroken beloftes stad van verkeerde projecten stad van half afgebouwde wijken stad waar bomen jong sterven..
Stad waar de ziel te grabbel word gegooid aan de multinationals Almere de steeds veranderende stad die door de veranderingen nooit de ziel krijgt die het verdiend.
Woon sinds, 2015 in Almere en verbaas me over het feit in deze tijd verschillende niet correcte behandelingen te hebben mee gemaakt en oplichtingspraktijken heb gehoord. .