‘Wij zijn geen goed doel’ – Over de duurzame ambities van de ASN Bank

Tekst /// Mark Middel

Afbeelding /// Balthus van Tassel  

Vier op de tien mensen wil overstappen van bank, blijkt uit onderzoek van tv-programma Kassa. De bonuscultuur, slechte dienstverlening en wantrouwen jegens de bank zijn de belangrijkste factoren die tot een heroverweging leiden. Banken die zich profileren als duurzaam en transparant zijn een populair alternatief. Maar zijn ze wel zo duurzaam en transparant? Of is duurzaamheid het alledaagse marketingproza van een moderne bank om klanten te binden? Een verdieping in het reilen en zeilen van de ASN Bank. 

Ten tijde van de verzuiling wordt de ASN Bank opgericht (1960) als vakbondsbank. Het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV, later gefuseerd tot de huidige FNV) wilde het spaargedrag onder haar leden bevorderen en streefde uitdrukkelijk naar vakbondsvrijheid. Omdat de bestaande banken investeerden in landen en bedrijven die de vakbondsvrijheid niet erkenden, richtte de vakbond een eigen bank op. De ASN Bank was geboren. Ruim vijftig jaar later breekt de bankencrisis uit en ligt de bankenwereld onder een vergrootglas. De ASN Bank profiteert van de discussie rondom andere banken en ziet door haar idealistische en transparante insteek het klantenbestand de afgelopen jaren gestaag groeien. De tijd lijkt aangebroken voor een duurzame bankensector, met de ASN Bank als een van de voorlopers.

Het buitenbeentje van de bankenwereld
‘We worden steeds minder het buitenbeentje.’ Aan het woord is Monique Messelink, een doorgewinterde maar enthousiaste persvoorlichter van de ASN Bank. ‘Vroeger werden we voor gek verklaard en heerste de mening dat we nooit rendement zouden maken. Nu zijn we tien jaar verder en maakt de bank al meer dan tien jaar winst. Men kan niet meer om ons heen’, vertelt ze blijmoedig. We zitten op het hoofdkantoor van de bank in Den Haag. Het is tevens het enige kantoor van de ASN Bank en heeft slechts 150 man personeel. Dat komt voornamelijk omdat ASN Bank honderd procent dochter is van de SNS Bank. Een deel van de bankzaken wordt uitbesteed aan SNS of aan externe bedrijven. Toch bepaalt de ASN Bank, volgens Messelink, haar eigen duurzaamheidsbeleid. Daarin stimuleert en beïnvloedt de ASN Bank het grotere SNS op een positieve manier.

‘Voor de wereld van morgen’
Het woord duurzaamheid is gevallen in het gesprek met Messelink. Het is het credo van de bank en daarom logischerwijs Messelinks stokpaardje. ‘Het houdt in dat we de wereld niet slechter willen achterlaten aan volgende generaties en daar ons economisch handelen door laten leiden.’ Deze filosofie, die inmiddels onderschreven wordt door een kleine zeshonderdduizend klanten, staat centraal in de slagzin van de ASN bank: voor de wereld van morgen. Voor de komende jaren is het streven een miljoen ‘tevreden’ klanten. De markt voor duurzame banken wordt groter, blijkt uit de groeicijfers van zowel de ASN Bank als het kleinere Triodos Bank. Desalniettemin beconcurreren ze elkaar: ‘we zijn wel een commerciële instelling, niet een goed doel’, zegt Messelink. Ondanks de duurzame insteek zou de ASN Bank geen nee zeggen tegen vijf miljoen klanten over twintig jaar: ‘zolang we maar geen concessies hoeven te doen aan ons serviceniveau en onze duurzame criteria.’

‘We zijn wel een commerciële instelling, niet een goed doel’

Toch blijft ASN, bij monde van Messelink, altijd vasthouden aan de nutsfunctie van een bank: ‘Het geld van je klanten op een goede manier uitzetten volgens principes die zij zelf ook kunnen inzien.’ Jaarlijks belegt de bank 500 miljoen euro in duurzame projecten, die getoetst worden aan drie pijlers: biodiversiteit, klimaat en mensenrechten. De bank financiert zo’n drie- à vierhonderd projecten, van windmolen- en zonneparken tot sociale woningbouw en zorginstellingen. Ook in landen, provincies en gemeenten wordt geld gestoken. Dat zijn veilige beleggingen, omdat de kans niet erg groot is dat ze failliet gaan. De winst wordt bijgeschreven aan het eigen vermogen van de ASN Bank en een deel ervan schenkt de bank aan ‘strategische partners’ zoals Amnesty International en Urgenda, ‘een best substantieel bedrag’, volgens Messelink. Over 2014 blijkt dat 1,5 miljoen euro te zijn, op een winst van 58,6 miljoen euro, dus 3 procent.

Risicovol beleggen
Elk project waar ASN Bank geld instopt gaat door een screening, waarbij het aan hun criteria getoetst wordt. Een project of stad die door de screening komen, worden eenmaal in de drie jaar gecontroleerd. Betekent dit dat in de tussentijd een stad, die bijvoorbeeld tien miljoen krijgt van de ASN Bank, zelf de keuze heeft om dat te investeren in daktuinbouw of in een stuk asfaltweg? ‘Ja, zo direct kijken we niet’, erkent Messelink. Garantie op honderd procent duurzame investeringen is er niet: ‘Ik geef grif toe dat wij niet claimen dat de screening altijd volledig is’.

‘Gooi de deur maar open!’, roept Messelink op de vraag hoe transparant de ASN Bank is over falende projecten. ‘Duurzaamheid en transparantie zijn woorden die heel erg bij elkaar horen. Transparantie staat of valt met het serieus nemen van je taak om mensen goed voor te lichten. Dus als het een keer tegenvalt, dan moet je dat maar uitleggen.’ Zo kunnen klanten volgens Messelink altijd antwoord krijgen op een vraag over een dubieus rapport en mijdt ASN bank desinvesteringen niet in hun nieuwsbrief.

‘Garantie op honderd procent duurzame projectinvesteringen is er niet’

Toch heeft de ASN Bank niet altijd blunders kunnen voorkomen. De grootste daarvan is de Rochdale-affaire, waarbij de topman van de woningcorporatie Rochdale, ‘Mister Maserati’, voor miljoenen gefraudeerd zou hebben. In een interview met Vrij Nederland twee jaar geleden zegt Piet Sprengers, de duurzaamheidsbaas van ASN Bank: ‘Als we vooraf geweten hadden wat er bij Rochdale aan de hand was, dan hadden we ze wellicht niet op onze balans gezet’. Uit navraag en een inkijk in de jaarbalans van de ASN Bank, blijkt er ook in 2014 nog twintig miljoen euro uit te staan bij ‘Woningstichting Rochdale’.

De toekomstige wereld
In 2009 kwam ook het moederbedrijf SNS Reaal in opspraak, omdat het investeerde in clusterbommen. ‘Daar schrikken wij van en dan gaan we in gesprek’, klinkt het antwoord van Messelink op de vraag wat de ASN Bank kan doen. Volgens de Eerlijke Bankwijzer, een initiatief van verschillende ngo’s met een jaarlijks duurzaamheidsrapport, heeft de SNS Bank grote vorderingen gemaakt. Het is de vraag of het duurzame beleid van de ASN Bank en de Triodos Bank doorgetrokken wordt naar de rest van de bankensector. Volgens Messelink heeft de sector een behoudende kant en moeite om te veranderen. Toch ziet ze de banken stapje voor stapje veranderen, vrijwillig of gedwongen. Ze vindt dat de verantwoordelijkheid niet alleen op de klant afgeschoven moet worden en dat de overheid en de banken ook duurzamer beleid moeten uitvoeren.

Jaar na jaar scoort de ASN Bank goed op de Eerlijke Bankenwijzer. Ondanks alle manco’s, lopen zowel de ASN Bank als de Triodos Bank, voor op de rest van de bankenwereld. Duurzaamheid is niet alleen alledaags marketingproza, de bank laat ook zien dat ze ernaar handelt. Aan de andere kant laten de risicovolle beleggingen en een soms onvolledige screening zien dat ook de ASN Bank haar duurzame ambities niet altijd kan waarmaken. De bank is gedreven om de wereld van morgen te verduurzamen, maar haar invloed is, ook in de bankensector, beperkt. Banken die zich profileren als duurzaam en transparant zullen niet alleen fouten en onvolkomenheden zoals ‘Rochdale’ moeten voorkomen, ze moeten ook in staat worden gesteld hun duurzame beleid te waarborgen en te verbeteren.