What the clit?!

Sociaal cultureel ontkend, onbegrepen en ondergewaardeerd – de clitoris is het meest schaamtevolle onderdeel van de schaamdelen. Terwijl seks en vrouwenlichamen musea vullen en billboards sieren. Het lijkt wel alsof het naakte lichaam zelf minder obscuur is dan de seksualiteit die in haar huist. Onderhand is het vrouwelijke plezierorgaan door de jaren heen met zoveel waardeoordelen bekleed, dat feitelijke informatie over wat zich werkelijk tussen de schaamlippen schuilhoudt in afwezigheid schittert. Tijd om de erogene zone van de vrouw in kaart te brengen.

Tekst /// Tessa Bouwmeester
Beeld /// Lotje van den Dungen

De kleine slaapkamer van mijn beste vriendinnetje was warm en benauwd. Jongens en meisjes uit mijn klas lagen in klamme slaapzakken door de kamer verspreid. De meisjes hadden de romantische film When Harry met Sally uitgekozen en de jongens hadden tot ongeveer de helft van de film schunnige opmerkingen gemaakt over piemels om de zoetsappigheid te compenseren. Tot er plotseling een scène in een eethuis in Manhattan op de beeldbuis in de kamer verscheen. De vier minuten dat Sally aan het eettafeltje een orgasme fakete waren de ongemakkelijkste in mijn korte leven. De meisjes staarden knalrood naar het plafond en de jongens keken vol ongeloof naar de kreunende krullenbol op het scherm. De moeder, gealarmeerd door de geluiden, stormde de kamer binnen en trok de stekker uit de televisie.

In de middeleeuwen werd de vrouwelijke seksualiteit gelinkt aan bezetenheid, omdat de vagina een open deur zou zijn voor allerlei kwaadwillende demonen.

Poging tot perfectie

Het zwarte beeldscherm markeerde het einde van mijn eerste confrontatie met het vrouwelijk genot en werd zodoende gelijk aan gêne gekoppeld. De geschiedenis van de clitoris is omgeven met verhalen zoals deze die gaan over schaamte en normalisering. Al sinds de tijd van de Grieken weten we dat de clitoris en de penis dezelfde vorm hebben, met als verschil dat de een zich buiten en de ander zich binnenin het lichaam bevindt, maar ondanks dat deze kennis van de geslachtsorganen op anatomisch gebied vooruitstrevend was, was de sociale status van de clitoris dat minder. Zo werd er gedacht dat het vrouwelijk zwellichaam een mislukte poging tot een penis was, omdat mannelijkheid toentertijd als ideaalbeeld werd genomen. Vrouwen droegen de poging tot perfectie binnenin met zich mee, maar werden door het falen daarin als minderwaardige wezens beschouwd. Vandaag de dag zijn we deze banaliteit voorbij, maar de vrouwelijke seksualiteit staat bij benadering nog steeds scherp in contrast met de mannelijke seksualiteit.

Hysterie

Naast de meer fysieke theorieën over het seksuele orgaan van de vrouw werd er ook heel wat gespeculeerd over de vrouwelijke seksualiteit. In de middeleeuwen werd de vrouwelijke seksualiteit bijvoorbeeld gelinkt aan bezetenheid, omdat de vagina een open deur zou zijn voor allerlei kwaadwillende demonen. Dat verklaarde voor menig man ook gelijk waarom vrouwen zich zo raadselachtig gedroegen.

Met de toenemende geletterdheid van vrouwen in de Victoriaanse tijd werden vrouwen steeds vaker met uiteenlopende ‘onnavolgbaarheden’, waaronder hysterie gediagnosticeerd. Omdat de vrouwen niet in staat waren om de toegenomen geletterdheid te bevatten, werden steeds meer intellectule vrouwen naar dokters gebracht om ze te genezen van de verkregen inzichten die ze verkondigden. Uiteindelijk werd er over vijfenzeventig procent van de vrouwen gedacht dat ze aan hysterie zouden lijden. De oorzaken werden in medische kringen gewijd aan de afwezigheid van de man of omdat mannen geen seks hadden met hun vrouwen (wat vrij normaal was in die tijd omdat rijke mannen geen seks hadden met hun vrouwen, daar hadden ze andere dames voor). Het gebrek aan sperma maakte de dames wispelturig en onhandelbaar. Om deze ‘ziekte’ tegen te gaan, werden vrouwen aangeraden paard te rijden of om zich bij de dokter te melden voor een vingerbehandeling. Hoewel er in deze tijd geen gebrek lijkt te zijn aan aandacht voor de clitoris, werd het stimuleren van al deze vrouwen niet gezien als een seksuele handeling. De doktoren handelden slechts naar een behandelingsmethode ingezet om een ziekte uit te bannen. Veel vrouwen liepen de deur van de dokter overigens wel plat.

Het medicaliseren van genot

Maar ook de mannelijke seksualiteit ontkomt niet aan stereotyperingen en waardenkaders. Het op de markt brengen van viagra onderstreepte de norm dat mannen seksueel actief moeten zijn. De man die seksueel niet kan presteren mankeert iets, en wie iets mankeert heeft een medicijn nodig. Een interessante vraag rijst dan: hoe komt het dat de clitoris en het vrouwelijke genot zo lang bedwongen zijn in de geschiedenis, terwijl het mannelijke orgasme juist als probleemloos werd voorgesteld? Deze vraag blijft voor nu helaas onbeantwoord.

De geschiedenis van de vrouwelijke seksualiteit toont aan dat er gedacht werd dat er een gevaar huisde tussen de benen van de vrouw. Door de jaren heen zien we hoe de vrouwelijke seksualiteit als gevolg daarvan genegeerd, gemedicaliseerd en gediagnosticeerd is. Het ontketenen van het genot van de vrouw werd gezien als een bedreiging voor de patriarchale orde en de maatschappij in het algemeen. In dit opzicht zien we dat seksualiteit, zowel voor mannen als vrouwen, de sociale verhoudingen en de relaties tussen de seksen weergeeft. Uiteindelijk blijft Oscar Wilde’s gezegde wat dat betreft nog steeds relevant: Alles gaat over seks, behalve seks zelf, dat draait om macht.