Vecht voor het onderwijs!

Tekst // Jeanine van den Heuvel, Humanities Rally

De afgelopen weken verschenen er door het hele land plots rode vierkanten. In Amsterdam hingen op de Westertoren vier rode vierkanten, evenals op het Roeterseiland, de Oudemanhuispoort en het Bungehuis. In Groningen wapperde er een rood doek vanaf de Martinitoren, en afgelopen maandagochtend verschenen er plots rode vierkantjes voor het Academiegebouw. Ook in Nijmegen waren de rode vierkantjes plots op verschillende plekken op de campus aanwezig. In statements die werden afgegeven, werd gesteld dat de rode vierkantjes een protest vormden tegen de onderwijsbezuinigingen en een oproep waren aan Den Haag om minder te bezuinigen. Waar komen de vierkantjes vandaan, wat betekenen ze en waarom worden ze gedragen? En tegen welke onderwijsbezuinigingen wordt er eigenlijk geprotesteerd? En hoe zit het beleid op onze eigen Universiteit van Amsterdam eigenlijk in elkaar?

Jarenlange bezuinigingen

Er wordt al decennialang op het hoger onderwijs bezuinigd.  Sinds 2000 is het geld dat de overheid per student beschikbaar stelt, drastisch gedaald. Was dat in 2000 nog 19000 euro, in 2016 was dat slechts 15000 euro – een daling van maar liefst 25%. Maar niet alleen op de rijksbijdrage per student wordt bezuinigd, daar komt ook nog eens de zogenaamde doelmatigheidskorting van 183 miljoen op het Nederlandse onderwijs bij, bedoeld om de gaten op de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap op te vullen. Op Prinsjesdag deed de minister er zelfs nog een schepje bovenop: er moest nóg 19 miljoen extra worden bezuinigd op het hoger onderwijs, de zogenaamde Lupsumkorting.

Naast alle bezuinigingen werd in 2015 ook nog eens de basisbeurs afgeschaft, waardoor studenten nu met torenhoge studieschulden rondlopen. ‘Niet getreurd’, zo vertelde de overheid ons: het geld dat bespaard zou worden door de basisbeurs af te schaffen, zou in het onderwijs geïnvesteerd worden. 600 miljoen zou terecht komen in het hoger onderwijs tussen 2015 en 2017. Op de UvA is dat op geen enkele manier gelukt: van de 12,9 miljoen die zij beloofde te investeren, werd 14% daadwerkelijk in het onderwijs en onderzoek geïnvesteerd, en van 9,9 miljoen euro is volledig onbekend waar het heen gegaan is – in ieder geval niet naar onderwijs en onderzoek.

Burnouts, democratie en diversiteit

Het effect van de bezuinigingen is al jaren voelbaar. Werkgroepen worden groter, verdwijnen zelfs helemaal, keuzevakken worden afgeschaft en bij sommige studies verdwijnt zelfs de scriptie. Docenten krijgen louter flexcontracten, en als ze al een vast contract hebben hollen ze constant achter de feiten aan. Er moet meer geschreven worden in steeds minder tijd, er moeten meer papers nagekeken worden en er moet steeds meer stof in steeds minder tijd behandeld worden. Tijd om te reflecteren en gedegen academisch onderzoek te doen, is er niet. Niet alleen docenten worden echter geraakt door de bezuinigingen. Ook de druk op studenten neemt steeds meer toe. Deadline volgt op deadline, per week moeten er honderden pagina’s gelezen worden en de druk om zo snel mogelijk af te studeren is immens. Burn-outs en overspannenheid onder studenten worden steeds normaler, een nieuw CBS-rapport liet laatst zien dat 10% van de studenten met een burn-out kampt.

Bezuinigingen zijn niet het enige mankement op de universiteit. Zo is er bijvoorbeeld op de UvA een schrijnend gebrek aan democratisch bestuur: het meeste wordt top-down besloten en  de inspraak voor studenten en docenten is gering. Studentenraden worden genegeerd en hebben louter instemmingsrecht of adviesrecht. Werkelijke invloed op de manier waarop de UvA haar geld besteedt, hebben zij niet. Het was daarom dat zowel de Decentralen als Humanities Rally dit jaar besloten om uit de Amsterdamse studentenraden te stappen.

Ook op het gebied van diversiteit is er pijnlijk veel mis in het Nederlands onderwijs. Niet alleen is postkoloniaal en divers onderwijs niet geïntegreerd in de vakken, ook worden de docenten met diverse specialisaties als eerste ontslagen en worden hun vakken als snelste wegbezuinigd. Witte mannen overheersen het curriculum, en je mag blij zijn als student wanneer Fanon een keer aan bod komt. Wetenschap op de UvA bestaat uit westerse narratieven van witte mannen.

Rode vierkantjes

Terug naar de rode vierkantjes. De rode vierkantjes vonden hun oorsprong tijdens de studentprotesten tegen collegegeldverhoging en bezuinigingen in Canada in 2005 en 2012. Het vierkantje werd geïnspireerd door de Franse uitdrukking carrément dans le rouge, wat terugwijst naar volledig blut zijn. Het vierkantje werd een wereldwijd symbool  – zelfs Arcade Fire droeg het bij een van hun optredens. Toen in 2014 de studentenprotesten in Amsterdam oplaaiden, werd het symbool ook hier overgenomen. Medestanders, Maagdenhuisbezetters, studenten en docenten droegen het om hun solidariteit en verzet tegen de bezuinigingen te laten blijken. In 2018 werd het symbool nieuw leven ingeblazen toen de protesten landelijk weer oplaaiden, en ook het collectief van docenten, WOinActie besloot de vierkantjes te gaan dragen. De vierkantjes die de afgelopen weken op de Nederlandse universiteiten verschenen staan dan ook voor verzet tegen de onderwijsbezuinigingen, voor verzet tegen het gebrek aan democratie en diversiteit.

De studentenstrijd gaat dan ook door. Vanuit de studentenraden werd de afgelopen jaren niet geluisterd, maar ook wanneer docenten intern de problemen aansneden op de UvA, werden zij genegeerd. Het College van Bestuur van de UvA knikte vriendelijk en schreef zelfs een brief naar Den Haag om de problemen aan te kaartten. Het zijn echter allemaal loze woorden en beloftes: wanneer het daadwerkelijk op het veranderen van beleid en het implementeren van rapporten over diversiteit en democratie aankomt, weigert de UvA iets te doen. Constant doet zij aan symptoombestrijding en probeert goodwill te kweken bij studenten door brieven te schrijven en studenten en docenten vrij te geven om te protesteren. In Den Haag wordt al helemaal niet geluisterd. Petities en brieven helpen niet: de stem van student en docent wordt stelselmatig genegeerd en met een grote glimlach wordt bezuiniging op bezuiniging doorgevoerd.

Het kan niet langer zo, het hoger onderwijs kan niet nog verder uitgehold worden. Daarom gaat men weer de straat op, organiseren studenten en docenten demonstraties en acties om met hun laatste beetje energie en overspannen geesten te vechten voor vrij en emancipatoir onderwijs. Het is daarom dat er rode vierkantjes worden gedragen en geschilderd, en op universiteitsgebouwen worden gehangen. We kunnen niet langer stil blijven zitten. Ik roep u dan ook, lieve student, docent en medestander, om te vechten voor het onderwijs. Het kan beter, het moet beter. Doe mee, sluit aan, en laat je studie niet vergaan!

Meedoen kan door de petitie te ondertekenen en mee te demonstreren op 14 december, 13.00 in Den Haag. Zie voor meer informatie:

Facebook: https://www.facebook.com/WOinActieNederland/