Tussen local en global
Tekst /// Maxime van Boven
De aantrekkingskracht van Marokko zorgt ervoor dat het land jaarlijks veel toeristen trekt. Maar naast de toeristen zetten ook veel andere buitenlanders voet aan wal: de expats. Ik reisde door het land en ontmoette er een aantal. Het werd mij duidelijk dat het protoype expat hoogopgeleid is, zich op veel plekken op zijn gemak voelt en steeds op zoek is naar nieuwe mogelijkheden. Maar doordat expats ervan uitgaan dat zij zich slechts voor enkele jaren ergens vestigen, heeft het voor hen geen prioriteit om de taal te leren en zich onder te dompelen in de cultuur. Ook niet in Marokko.
Halverwege de reportagereis, op een dag vlak voor de middaghitte, was ik bezig met de voorbereidingen voor de eerste dag in Tétouan. Aanvankelijk had ik gedacht dat het een uitdaging zou zijn om in deze stad expats te vinden voor mijn onderzoek, totdat we Corine ontmoetten in ons hostel. Deze Vlaamse vrouw wilde graag haar verhaal doen en was vooral blij dat ze eindelijk weer eens haar moedertaal kon spreken. We spraken op het dakterras met uitzicht over de immense bergtoppen van Noord-Marokko. Ze was naar Marokko gekomen vanwege het werk van haar man, met het idee om slechts een paar jaar te blijven. Toch woont ze drieëntwintig jaar later nog steeds in Marokko. Dit geeft het idee dat expats goed integreren in de Marokkaanse samenleving. Toch vraag ik me af of dit ook daadwerkelijk het geval is.
Volgens antropoloog Fechter, die onderzoek heeft gedaan naar de vorming van een expatbubbel, creëren expats vanwege hun kosmopolitische levensstijl zelf grenzen waarbinnen en waarnaar zij zichzelf kunnen identificeren. Een gevolg van deze zelfgecreëerde sociale grenzen, op basis van een gelijke achtergrond, is de vorming van een expatbubbel. Een expatbubbel is geen tastbaar en feitelijk gegeven maar een sociale en een verbeelde geografische constructie als uitdrukking van het gebied waar expats wonen, leven en netwerken. Dit kwam ook terug in de interviews. Zo stelde Natalia uit Polen dat Arabisch voor haar te ver van haar eigen taal af stond. ‘Hoewel het in mijn dagelijks leven handig zou zijn om wat Arabisch te kunnen, is het op professioneel gebied onnodig omdat alles toch in het Engels is.’ Hoewel de expats stuk voor stuk meedeelden dat Marokkanen erg vriendelijk en gastvrij naar hen toe zijn, is er toch weinig tot geen werkelijk contact tussen beiden. Mede door de taalbarrière is het voor expats onvermijdelijk dat zij vooral met andere expats omgaan. Op deze manier wordt door de expats zelf een bubbel gecreëerd met duidelijke sociale grenzen waarbinnen zij zich bevinden.
Bij verschillende interviews kwam naar voren dat religie ook de afstand tussen de expats en de lokale bevolking vergroot. De Indiase Naman is al jarenlang een expat en zijn voorkomen deed erg westers aan en zijn Engels was vloeiend. Ondanks zijn ervaring met verschillende culturen merkte Naman dat hij aan verschillende gebruiken erg moest wennen toen hij net naar Marokko was geëmigreerd. ‘Bijvoorbeeld als je bij iemand op bezoek gaat, wordt het als ongepast gezien om te vragen naar hun vrouwen. Bovendien wordt praten over alcohol niet gewaardeerd.’ Omdat integratie niet bovenaan de to-do list van expats staat, is het een makkelijke uitweg om vooral met andere expats om te gaan. Zij zitten in hetzelfde schuitje en via expat-organisaties is het gemakkelijk om in contact te komen met gelijkgestemden. Wanneer er kinderen in het spel zijn is het voor expats een voor de hand liggende keuze om hen naar internationale scholen te sturen, waardoor de kinderen zich ook vaak in internationale kringen begeven.
De waardering van de Marokkaanse cultuur leidt niet per se tot integratie
In een bubbel terecht komen is volgens de expats zelf niet per se een negatief fenomeen. Binnen hun bubbel hebben ze het goed: een druk sociaal leven met gelijkgestemden waarmee ze volop kunnen genieten van alles dat Marokko te bieden heeft. Vooral in de beginfase wanneer alles nog nieuw en spannend is wordt op korte termijn gedacht, waardoor integratie in de Marokkaanse cultuur onbelangrijk lijkt. Toch blijkt dat dit essentieel kan zijn bij het creëren van een thuisgevoel. Onder het genot van een koel glas Heineken, in een expatbar midden in Casablanca, hield ik een interview met de zevenentwintigjarige Sam. De Engelsman vertelde dat hij de laatste tijd veel last heeft van heimwee omdat zijn vrienden in Marokko er over het algemeen tijdelijk zijn en hij in Engeland ook steeds minder heeft om naar terug te gaan. ‘Toen ik net naar Marokko was verhuisd, was ik nog vol enthousiasme om in een andere samenleving te wonen dan dat ik gewend was. Om het eten te eten dat ik niet gewend was, om aan een baan te beginnen met goede vooruitzichen en om dingen te doen buiten mijn comfort-zone. Dit gevoel verdween na een aantal jaar, wanneer ik er echt achterkwam hoe moeilijk het is om een “local” te worden en waarbij ik toch vaak afhankelijk was van collega’s om sociale activiteiten te doen.’
Hoewel expats vaak worden gezien als global citizens blijkt dat zij zelf niet het gevoel hebben dat ze tijdens hun verblijf tot de locals zullen behoren. Hierdoor ontstaat een expatbubbel zoals Fechter die beschreef. De waardering van de Marokkaanse cultuur leidt niet per se tot integratie binnen de samenleving. Ondanks de heerlijke tajines, prachtige natuur en gastvrije bevolking, krijgen expats maar moeilijk dat thuisgevoel.
