Steeds groener land

Anticiperen op klimaatverandering in Groenland

Tekst en beeld: Rowan Meereboer

Het begin van de 21ste eeuw wordt misschien nog wel het meest gekarakteriseerd door de klimaatverandering. We vrezen de klimaatverandering. En dat is ook niet gek. Want door de opwarming van de aarde zal de ecologische orde verstoord raken waar weer ongekende consequenties uit voort zullen komen. Voor mens, dier en milieu. Maar deze crisis kan mogelijk ook zorgen voor nieuwe gelegenheden die voorheen onvoorstelbaar leken.

De gevolgen van de klimaatverandering zullen voor de één negatief kunnen uitpakken en voor de ander positief. Deze afweging is goed toepasbaar op de situatie in Groenland. Groenland, het grootste eiland van onze aarde, ligt onder een grote ijsplaat. Voor duizenden jaren heeft dit ervoor gezorgd dat het land vrijwel onbewoonbaar was en koloniale mogendheden weinig interesse in het gebiedsdeel toonden. Hierdoor is het bevolkingsaantal van Groenland bijzonder laag. Het land heeft een inwoneraantal van slechts 56.081. Dit is ongeveer één vijftiende van de bevolking van de gemeente Amsterdam.

Tussen 1200 en 1400 kwamen vanuit het huidige Canada de Inuit op het eiland. In ongeveer dezelfde periode koloniseerden Vikingen uit IJsland en Noorwegen het zuidelijke deel van Groenland. Vanaf 1721 werd Groenland officieel geadministreerd door het koninkrijk Denemarken-Noorwegen en is tot vandaag de dag een gebiedsdeel bestuurd door het Deense koninkrijk. Wel is Groenland sinds 1979 een autonoom gebiedsdeel binnen het Deense rijk. Er zijn echter steeds meer mogendheden die interesse zijn gaan tonen in het gebied, waardoor de soevereiniteit van Groenland in gevaar zou kunnen gaan komen. 

Scramble for Arctica

In augustus 2019 kwam de Amerikaanse president Donald Trump met het opmerkelijke voorstel Groenland te kopen van Denemarken. Maar niet alleen de Amerikanen zijn bezig hun invloed op het Noordpoolgebied te vergroten. Zo hebben de Russen claims gelegd op bepaalde delen van de Noordpool en heeft ook de Europese Unie haar gulzige blik naar het Noorden gekeerd.

Deze vergrote interesse in Groenland is te danken aan de klimaatverandering en aan de rijke bodem van Groenland. Vermoedelijk kent het eiland grote proporties aardolie, ijzer en goud. Maar er is ook een rijkdom aan zeldzame metalen die essentieel zijn voor het maken van mobiele telefoons, waar daarom veel vraag naar is. Door de smeltende ijskappen wordt het winnen van deze mineralen steeds gemakkelijker. Ook het verhandelen van deze mineralen zal effectiever gaan door nieuwe vaarroutes die vrij zullen komen.

Het noordpoolgebied dat op heden een groot natuurreservaat was, zal in de toekomst een drukte kunnen gaan kennen van schepen die op en af varen. Als deze ontwikkelingen zich doorzetten zal dat ongetwijfeld nadelig zijn voor het al labiele ecosysteem van Arctica. De vraag is of deze ontwikkelingen positief of negatief zullen uitpakken voor de Groenlanders. De Groenlanders moeten zich hoe dan ook anticiperen op een vernieuwde leefomgeving. In het Groenlands zijn er twee woorden voor anticiperen; [i]aarlerlaa[i/] en [i]neriguaa[i/]. [i]Aarlerlaa[i/] betekent ‘het bang zijn voor wat gaat komen’ en [i]neriguaa[/i] betekent ‘het hoopvol zijn voor wat gaat komen’. 

Aarlerlaa

De Groenlanders hebben veel om voor te vrezen. Hun habitat en levensstijl zal radicaal kunnen gaan veranderen door de klimaatverandering. De opportunistische houding van de VS en China maakt deze dreiging niet minder. Een mogelijk scenario is er een van aarlerlaap. Een scenario waarin de Groenlanders hard geraakt zullen worden door de ontwikkelingen omtrent klimaatverandering. 

Wetenschappers waarschuwen dat het gegeven dat Groenland steeds groener wordt, bedreigend is voor de ‘traditionele’ levensstijl van de oorspronkelijke volkeren van het Arctische gebied. De Groenlandse Inuit, die tachtig procent van de Groenlandse bevolking vormen, zijn van oudsher vissers en jagers wiens levensstijl is aangepast aan het arctische klimaat van Groenland. Door de veranderende leefomgeving wordt het lastiger voor de Inuit om bepaalde gewoontes en gebruiken in stand te houden.

Naast de gevolgen van de klimaatverandering zou ook de interesse die andere mogendheden in Groenland hebben een gevaar kunnen gaan vormen voor de Groenlanders. Wanneer Groenland en zijn grondstoffen koopwaar worden, zoals Trump had gewild, zullen de Groenlanders als oorspronkelijke bevolking hier waarschijnlijk onder gaan lijden. De Groenlanders, die slechts een kleine groep vormen, kunnen in dit geval vrij weinig tegen de hebzucht van de Amerikanen, de Chinezen of de Europese Unie inbrengen. De Groenlanders zouden zich daarom op internationale rechten moeten beroepen willen ze dit scenario voorkomen.

Neriguaa

Het beroep doen op internationale rechten zal voor Groenland alleen mogelijk zijn wanneer het land lid is van de Verenigde Naties en dus officieel onafhankelijk is van Denemarken. Wanneer dit zou zijn bereikt, zou er een ander scenario mogelijk zijn voor de Groenlanders; een van neriguaa. 

De Groenlandse economie draait momenteel op twee sectoren. Enerzijds de visserij en anderzijds de jaarlijkse schenking die het autonome gebiedsdeel krijgt uit Kopenhagen. Ondanks het kleine bevolkingsaantal wil het Deense autonome gebiedsdeel toch op den duur onafhankelijk worden. Zo pleiten alle regeringspartijen in Groenland voor verdere soevereiniteit of onafhankelijkheid. Wanneer Groenland morgen onafhankelijk zal worden, zal de welvaart en de Groenlandse economie snel achteruitgaan. Groenland zal het dan vooral moeten hebben van de visserij en het geringe toerisme. Een Groenlandse onafhankelijkheid zal er in de komende tijd dan ook niet van komen.

Wanneer het in de toekomst gemakkelijker wordt om grondstoffen te winnen en deze te vervoeren vanuit Groenland, zal er een nieuwe inkomstenbron zijn voor de Groenlanders. Mits er beleidsmatig voor wordt gezorgd dat de Groenlanders hiervan het meest zullen profiteren. Zo zou een situatie kunnen worden gecreëerd waarin zij niet meer afhankelijk zijn van Deense staatssteun en zouden zij onafhankelijk kunnen worden.

De som is niet moeilijk te maken. De Groenlandse economie, die momenteel nog erg afhankelijk is van subsidies uit Kopenhagen, zou omhoog kunnen schieten wanneer het land in staat zal zijn haar grondstoffen te exploiteren. In Groenland is men nu al aan het onderhandelen met de Verenigde Staten en China over mogelijke handelsovereenkomsten.

Dubai van het Noorden

Klimaatverandering is een crisis die de hele wereld treft. Een crisis wordt bevreesd door de mens. De mens hecht veel waarde aan structuur, de ‘manier hoe dingen altijd zijn gegaan’ en de zekerheid die dit brengt. Door een crisis stort er een structuur in elkaar waar mensen afhankelijk van zijn. De mens kan echter ook hoopvol zijn tijdens een crisis, want door het uiteenvallen van een structuur ontstaan er ook nieuwe kansen en mogelijkheden die er eerst niet waren. Voor Groenland betekent dit twee mogelijkheden. Of het wordt geëxploiteerd door grote mogendheden, of het zijn de Groenlanders zelf die van de opwarming van de aarde kunnen profiteren. 

Het is voorstelbaar dat Groenland een soort Dubai of Saoedi-Arabië van het Noorden wordt. Ook deze landen hebben hun welvaart te danken aan de grondstoffen die zij tot hun beschikking hebben in combinatie met een lage bevolkingsdichtheid. Maar wil dit scenario zich voordoen, dan zou Groenland op het juiste moment onafhankelijk moeten worden en zou er beleidsmatig voor gezorgd moeten worden dat Groenland zijn grondstoffen op een manier kan verkopen dat de Groenlanders zelf hier het meeste kunnen uithalen.