Rusland vs. ‘Gayropa’: De ideologische strijd tegen homoseksualiteit

/// Dunya Veenhof

Als je de website van de Rijksoverheid bezoekt, is het reisadvies naar Georgië bijna helemaal groen en is Georgië dus een veilig land (uitgezonderd de ABL). Scroll je echter ietwat naar beneden, dan kom je dit zinnetje tegen: “Homoseksualiteit wordt niet algemeen geaccepteerd in Georgië. Houd daar rekening mee in de manier waarop u zich opstelt en uit.” Altijd als ik dit zie staan, weet ik niet wat ik kan verwachten in een land. Er is een homobar in Tbilisi, is het dan werkelijk zo slecht gesteld met de LGBTQI-acceptatie? Ik onderzocht de huidige situatie van de homo-emancipatie in Georgië en kwam erachter dat het verbonden is met anti-westerse propaganda en het fenomeen Gayropa.

Een gewelddadige gaypride

In Georgië, en met name in Tbilisi, waan je je in een Europees straatbeeld. Overal hangen Europese vlaggen, verkopen westerse winkels dezelfde spullen als in Nederland en de stad geeft je een veilig gevoel. Toch is Georgië anders dan de meeste Europese landen. Toen er voor het eerst op 17 mei in 2013 op de internationale dag tegen homofobie en transfobie een protest werd gehouden in Tbilisi waarbij mensen meer rechten eisten voor de LGBTQI-community, barstte als het ware de bom. Het protest werd geïnterpreteerd als een gay-pride en werd hevig verstoord door agressieve rellen. Het is een publiek geheim dat de kerk mensen heeft aangestuurd om deze demonstratie te verstoren. De conservatieven bestonden niet alleen uit de normale bevolking, maar ook uit ex-politieke gevangenen betaald door de kerk. De kerk heeft niet alleen op het volk veel macht door religie – bijna 90% van de Georgische bevolking steunt de Patriarch – ook politiek heeft de Patriarch een vinger in de pap.

Ik spreek met Iveta, een student sociale wetenschappen, die samen met een aantal anderen het Post-Soviet Studies Centre heeft opgericht. Zij steunt de LGBTQI-community en was aanwezig tijdens de rellen. “De nieuwe wet die discriminatie van minderheden zou moeten tegengaan, is onder druk van de Patriarch aangepast zodat deze zo min mogelijk voor LGBTQI’s geldt” vertelt Iveta. “De politie redde ons van de boze massa door ons weg te brengen in busjes. Het was een ontzettend heftige ervaring. Zelfs in het rechtssysteem heeft de kerk er voor kunnen zorgen dat de verstoorders van 17 mei niet vervolgd zijn voor hun daden, hoewel er duidelijke beelden zijn wie de rellen begonnen.” Veel mensen die niet tegen homoseksualiteit zijn, zijn alsnog tegen de demonstratie van 17 mei omdat deze gezien kan worden als propaganda tegen de Georgische identiteit, waarbij het gezin de hoeksteen van de samenleving vormt. Dat de Orthodoxe Kerk 17 mei vanaf nu heeft uitgeroepen tot nationale dag van het gezin geeft een duidelijke boodschap.

Mijn levensfilosofie is als volgt: je moet in staat zijn een gezonde nieuwe generatie op de wereld te zetten. Homoseksuelen kunnen dit niet.

Iveta is een jonge vrouw die werkt en woont in Tbilisi. Al snel ga ik er van uit dat de gemiddelde bevolking misschien tegen de homo-emancipatie is, maar dat mensen in Tbilisi ruimdenkender zijn. Niets is minder waar als ik spreek met Nino, een 25 jarige vrouw uit Tbilisi.

“Ik heb homoseksuele vrienden. Die waren niet bij de propagandaprotesten. Zij leven gewoon hun leven en schreeuwen niet ‘Ik ben homo en ik wil vrijheid.’ Homo’s hebben vrijheid en kunnen doen wat ze willen, want niemand geeft er iets om en het is gelegitimeerd om homo te zijn, ondanks dat het botst met de religieuze traditie in Georgië. Mijn levensfilosofie is als volgt: je moet in staat zijn een gezonde nieuwe generatie op de wereld te zetten. Homoseksuelen kunnen dit niet. Georgië is maar een klein land en alleen door reproductie kunnen we blijven bestaan.”

Ik schrik hiervan, maar het laat goed zien wat de mening is van mensen over de LGBTQI-community. Georgië is een land waar traditioneel het gezin van belang is, door invloed van de kerk en van de Sovjetperiode. In de Sovjettijd Zorgde het gezin namelijk voor goede burgers.

Propaganda en Gayropa 

De systematische uitsluiting van LGTBQI’s in Georgië vindt dus haar oorsprong in tegenstrijdigheid met traditie en de kerk, maar heeft ook een onverwachte politieke laag. De haat naar deze groep toe is vermengd met anti-Westerse propaganda en afkeer van Europa. De huidige president Margvelasjvili probeert zowel Rusland als Europa te vriend te houden. De president kiest niet duidelijk een kant, omdat er dan namelijk een cultureel identiteitsconflict kan ontstaan in Georgië. Openlijk pro-Rusland en nationalistisch zijn, staat in Georgië haast synoniem voor antihomoseksualiteit en afkeer tegen het Westen. Een pro-Westerse politieke richting uitgaan, roept de toorn van Rusland af, terwijl Georgië nog steeds op allerlei vlakken afhankelijk is.

Lid worden van de EU zou niet de redding maar juist de ondergang zijn van Georgië

Tamar van de Media Development Foundation onderzoekt anti-Westerse propaganda in de Georgische media. In de media is een opvallend fenomeen dat homofobie versterkt. Door Russische zenders op de Georgische televisie, websites en in vage tijdschriften is een vreemd soort propaganda gaande die strijdt tegen Europa en LGTBQI’s; namelijk de strijd tegen Gayropa (gay + Europa). Europa zou Georgië bedreigen met verdorven normen en waarden, want Europa propageert onnatuurlijke seksualiteit. Lid worden van de EU zou niet de redding maar juist de ondergang zijn van Georgië. Europa zou niet alleen economisch of politiek van slechte invloed zijn; ze verpesten zelfs de ziel, identiteit en de traditie van de Georgiërs. Tamar: “Het Westen zou homoseksualiteit aan ons opdringen. Dat is natuurlijk waanzin. Deze media zijn een bedreiging voor de democratie.” Het idee van Gayropa is een ideologisch identiteitsconflict. Homoseksualiteit is datgene wat de Russische en de Westerse identiteit onderscheidt waarbij de een zuiver is en de ander verdorven.

Change now!

Het is onduidelijk hoe groot het bereik is van de Gayropa-media. De Russische anti-Westerse propaganda en Gayropa zijn geen ideeën die de boventoon hebben in Georgië, maar mensen gaan er ook niet snel tegenin. Door in te spelen op bestaande anti-homoseksuele sentimenten in Georgië die deels door invloed van de kerk bestaan, ontstaat er een collectieve identiteit tussen Rusland en Georgië. En zo zijn we weer terug op een grote ideologische botsing tussen Oost en West. Het zou te gemakkelijk zijn om slechts deze media de schuld te geven van de heersende homofobie. Gayropa zou een anti-Westerse sfeer kunnen veroorzaken, maar het probleem van heersende homofobie is groter. Homoseksualiteit is voor veel Georgiërs gewoonweg onnatuurlijk.

Dat LGBTQI’s weinig rechten hebben was duidelijk tijdens de protesten van 2012. Het wordt echter niet beter. In december vorig jaar werd de Georgische transgendervrouw Sabi Beriani op brute wijze vermoord en verbrand door ene Levan Kochlasjvili. Hij werd wel vervolgd voor twee andere voorvallen, maar deze moord werd afgelopen augustus gezien als ‘zelfverdediging’ en hij kreeg hiervoor geen straf. Op Change.org staat nu een petitie die je kunt tekenen zodat Kochlasjvili toch gestraft wordt. Ik vraag me af of zo’n petitie helpt, aangezien de homofobie bij Georgiërs niet alleen door de kerk, maar ook door de media, traditie en zelfs het rechtssysteem in stand gehouden wordt, maar het is het proberen waard.

Heb jij de petitie op Change.org ondertekend? Denk je dat we cultuur-relatief naar homoseksualiteit moeten kijken? Discussieer hieronder mee!