First Nations Narratives

/// Sacha Tijmstra

Lange tijd werd er niets opgeschreven door de inheemse bevolking van Noord-Amerika, maar werd alles onthouden en verteld, zoals de inhoud van verdragen en verhalen over voorouders en dieren die levenslessen bevatten. Als er een verdrag werd gesloten met de Canadese staat over inheemse landrechten, dan werd bij de First Nations een verantwoordelijke aangewezen om de inhoud van dit verdrag te onthouden.

Eén iemand moest de inhoud van een verdrag met de staat onthouden met behulp van een wampum riem.

Als geheugensteuntje werd een wampum belt gemaakt, een riem van witte en paarse schelpen. Behalve het feit dat de afbeelding op de riem het verdrag symboliseerde, stond elk schelpenkraaltje voor een deel van het verdrag. Dit werd twee keer per jaar gereciteerd en het verdrag werd hierbij elke keer hernieuwd. Een klein probleem dus als de verantwoordelijke ineens wat mankeerde of overleed. Een voorbeeld van een wampum riem is de two row wampum, die gemaakt is ter gelegenheid van een verdrag tussen de kolonialisten en First Nations. Op de riem zijn twee paarse strepen te zien die de verschillende paden van de twee verschillende groepen symboliseren, die elkaar niet kruisen, dus niet lastig vallen, maar vredig naast elkaar bestaan.

Ook waren er de verhalen over voorouders in een tijd waarin mensen en dieren nog dezelfde taal spraken: legend time. Deze verhalen werden en worden nog steeds keer op keer verteld tijdens bijeenkomsten, bevatten levenslessen en gedragsregels en laten tevens zien hoe het landschap doordringt is van de geesten van hun voorouders.

Zo bestaat bij het Coast Salish volk, waar onze Franz Boas veel onderzoek heeft gedaan, het verhaal van vier broers, de Xáays, of Transformers. Toen ze van de kust van British Columbia landinwaarts door de Fraser Valley reisden, veranderden ze mensen die ze niet mochten in steenformaties, planten en sterren – soms ook gewoon omdat ze er zin in hadden. Dit is waarom deze formaties nog steeds van groot belang zijn voor First Nations: de geest van hun voorouder woont hier nog. Daarom worden deze plekken als heilig beschouwd. Een voorbeeld hiervan is de Stawamus Chief in Squamish, een berg die tevens een zeer geliefde plek vormt voor wandelaars. Deze berg zou vroeger een longhouse zijn geweest, een gemeenschappelijke ruimte voor feesten en vergaderingen, en in de rots zouden de dieren en mensen te zien zijn die op het moment van transformatie in het longhouse aanwezig waren.

Het belang van orale kennis heeft nogal eens voor moeilijkheden gezorgd. Lange tijd werd orale kennis niet als wettelijk bewijsmateriaal gezien in rechtszaken, terwijl dit bij de First Nations juist als het meest betrouwbare bewijs gold. In de beroemde Delgamuukw v British Columbia zaak van 1997, werd oraal bewijsmateriaal voor het eerst als wettelijk beschouwd. Dit resulteerde in een dagenlange vertelling door Gitksan leider Mary McKenzie over de geschiedenis van landgebruik om aan te tonen dat deze Gitksan Nation hier al zeer lang woonde het land door en door kent.

In de beroemde Delgamuukw v British Columbia zaak werd oraal bewijsmateriaal voor het eerst als wettelijk beschouwd.

Nog altijd worden er ceremonies gehouden waarbij verhalen verteld worden over legend time en orale geschiedenis geldt tegenwoordig als bewijsmateriaal in land claims rechtszaken. Het belang van herinnering is veel groter bij First Nations: wij schrijven alles op en lezen hoogstens voor uit een boek, maar zij kennen de verhalen door en door.  De brain trainers onder ons kunnen daar nog wat van leren.