Extinction rebellion: een groene beweging vol witte gezichten?
Tekst: Lucca de Ruiter
Klimaat en duurzaamheid zijn tegenwoordig niet meer weg te denken uit het publieke debat. De klimaatakkoorden worden echter nog steeds bij lange na niet nageleefd door grote bedrijven en overheden, met klimaatprotesten tot gevolg. Klimaatbeweging Extinction Rebellion, bekend van wegblokkades, die-ins en kleurige neonvlaggen, staat daarbij vaak in de spotlight vanwege hun omstreden protesttactieken. Maar ook vanuit een andere hoek wordt nu kritiek geuit: de groene beweging wordt ervan beschuldigd in de praktijk nogal wit te zijn.
Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), eind 2018, bleek dat bijna 92 procent van de ondervraagden met een ‘niet-westerse migratieachtergrond’ het onderwerp milieu belangrijk tot heel belangrijk vindt, terwijl dat bij mensen met een Nederlandse achtergrond 89,3 procent is. Hoe kan het dat deze verhouding niet terug te zien is wanneer je om je heen kijkt bij een klimaatprotest?
Extinction Rebellion, ook wel XR genoemd, is een decentrale organisatie. Iedereen kan handelen in naam van XR, zolang het strookt met de kernprincipes van de beweging. Vreedzame burgerlijke ongehoorzaamheid is hun meest gebruikte strategie, en daarmee ook een van de meest controversiële. Zo’n protest vond onder andere afgelopen oktober plaats op de Stadhouderskade in Amsterdam, toen honderden activisten de drukke straat blokkeerden om aandacht te vragen voor het klimaat. Hoewel de demonstratie van tevoren werd aangekondigd, deze straat specifiek uitgekozen werd omdat deze vaker gebruikt wordt voor marathons en er dus een verkeersplan klaarligt, volgde er een verbod van burgemeester Femke Halsema. De demonstratie werd na enkele uren afgekapt door de politie, die meer dan negentig activisten wegdroeg en in arrestatiebussen kieperde, om ze vervolgens in een weiland te droppen.
Het is nou juist deze protesttactiek die ervoor zorgt dat de beweging overtuigend wit is. Hoewel er juridische adviseurs aanwezig zijn om je te informeren over wat er gebeurt bij een arrestatie en die je waarschuwen voordat de politie in actie komt, zodat je op tijd weg kunt gaan als je niet gearresteerd wil worden, heb je niet altijd in de hand of je wel of niet opgepakt wordt. Niet iedereen kan het zich veroorloven om het risico te lopen gearresteerd te worden. Niet iedereen kan er vanuit gaan dat de politie hem of haar met evenveel respect zal behandelen als de witte medemens. Aan wil tot inclusiviteit ontbreekt het niet bij Extinction Rebellion, de beweging zit vol met progressievelingen, die solidariteit willen uitstralen en over landsgrenzen en cultuurbarrières heen kijken. Daarnaast profileert XR zich niet enkel als groen, maar ook als antiracistisch. Maar sommige mensen hebben nou eenmaal niet de luxe om de straat op te gaan voor het klimaat, zij moeten in het dagelijks leven ook al omgaan met racisme en discriminatie. ‘Doordat ze voor verschillende problemen tegelijk staan, ontstaat een soort issueconcurrentie’, stelde Faiza Oulahsen, programmadirecteur bij Greenpeace, al eerder in Trouw.
De eerste slachtoffers van klimaatverandering zijn mensen van kleur: de landen die het minst hebben bijgedragen aan het probleem, maar wel als eerste de gevolgen ervan zullen ondervinden. Klimaatverandering zal daarom bijdragen aan de al bestaande ongelijkheid in de wereld. Juist die groepen moeten betrokken worden in de klimaatbeweging. XR zet daartoe al eerste stappen, zo zijn activisten bezig een sub-tak van de beweging op te richten genaamd Global Justice, die zich zal inzetten voor inheemse bevolkingen en andere groepen die slachtoffer worden van klimaatverandering en vaak over het hoofd worden gezien. Dit doen zij in samenwerking met onder andere groepen uit Papua Nieuw-Guinea en het Amazonegebied in Brazilië. Via een buddysysteem worden mensen uit landen over de hele wereld met elkaar verbonden, om zo meer inzicht te krijgen in de ervaringen van zo veel mogelijk mensen. Hoe groot deze subbeweging zal worden en hoeveel invloed deze zal hebben op het klimaatdebat valt nog te bezien, maar pogingen tot een inclusieve klimaatbeweging worden in ieder geval gedaan.
Op elk continent zijn inmiddels Extinction Rebellion groepen opgericht; van Pakistan tot Gambia, van Turkije tot Canada, van Argentinië tot Tsjechië, maar er is zeker nog werk aan de winkel. Onderzoek van Stanford University laat zien dat in Bangladesh in 2020 vijftig procent van de door regen gevoede landbouw zal verdwijnen als gevolg van klimaatverandering. Vooralsnog is daar geen chapter van Extinction Rebellion opgericht, en van boerenprotesten is daar, ondanks deze prangende situatie, ook geen sprake.
