De Antrodokter: Poëtisch Politiek Peinzen over Zuid-Afrika

Aäron Spapens is afgestudeerd antropoloog en is momenteel bezig met zijn co-schappen om arts te worden. Een antropologisch medicus in spé die zijn verhalen uit het veld maandelijks publiceert op Tijdschrift Cul. Vandaag zijn vierde verhaal.

“The mind is colonised. But to admit this, you must dare to decolonise your own conceptions, behavior, and materialistic context upon which this is based”, zei ik. “But don’t forget this has a historical background, but neither forget the past is not the present”.

De tweeënhalve maand die ik heb mogen doorbrengen in het Tygerberg Hospital in Kaapstad zijn goed voor mij geweest. Goed voor lichaam en geest – in de brede zin des woords – en goed voor een sociaal-cultureel inzicht op de historie die de wereld rijk is. Vandaag, als onderdeel van mijn verwerkingsproces van mijn tijd daar, poog ik te schrijven over de complexiteit van een jonge democratie in worsteling met het recente verleden – de apartheid.
Ik zal geen conclusies trekken, noch duidelijke verwoordingen geven van wat ik vind. Mijn tijd daar had iets romantisch – in de Duitse literaire zin van het woord. Daarom zal ik een ietwat poëtische duiding geven van de complexiteit die ik aantrof en welke mij daar trof.

Onderhuids zitten er defecten die zelfs zichtbaar zijn met het blote oog. Er broeit iets in Zuid-Afrika, zoals een blaar. Het is grillig, maar nooit ten tijde van een braai – barbecueën met echte passie. Het is een land met reliëf dat zich in de sociale textuur heeft verweven.
Heritage is zowel een verdienmodel – het verkopen van cultuur – als een schreeuw om erkenning: een plaats krijgen als te onderscheiden groepering. Het is een land van onbenutte kansen en uitbuiting van degene die deze kansen onbenut laten; en een hele grote groep die gevoelsmatig niet dezelfde kansen krijgen.
Het is the rainbow nation. Het is beleefd om kleur te bekennen, hetzij onbeleefd om kleur niet te erkennen. (Ver)oordelen heeft zijn plaats in een debat in de bubbel van academici waaronder ik mijzelf schaarde. Zodra die bubbel uiteenspat, zijn de scheidslijnen, helaas, grof verknipt.
Vergrotende kloven in een land dat niet heel actief in tektoniek is. Gelukkig wordt dit gecompenseerd door de politiek, die hele landverschuivingen teweegbrengt. Landonteigening is het middel dat het doel moet dienen, waardoor de kans op een Zimbabwe 2.0 een reëel probleem vormt.
De economische kracht van de Rand was ooit 1:1 met de Pond, maar kan ieder moment door de geopolitieke hand over de rand geduwd worden. Een afgrond zonder bekend eindpunt. Al stuurt de eigen politiek langzaam de afbreuk van zijn eigen economie in het stijgende zeewater; met als schip de steeds sneller opdrogende grond daarachter.
De stroom van mensen van overzees is geen onuitputtelijke energiebron, maar de kolen die de lichten laten branden wel – dank the Gupta Brothers. De kaap die altijd nog berucht staat om zijn wind, slaat vooralsnog zijn wieken niet uit. Simplistisch; er zijn maar twee soorten mensen die je hoort: de gewiekste en diegenen die in de wieken zijn geschoten. Het derde type blijft stilletjes op zijn eigen wieken drijven.
De waan van (on)veiligheid is tastbaar in de rijen met hekken om huizen en natuurreservaten die de diersoorten die zij omvatten moeten beschermen. Ik bespeur ook hier de illusie dat men zich steeds verder terug moet trekken achter de steeds groter wordende muren. Al wordt de wereld steeds kleiner, de wereld om ons heen lijkt hier steeds groter en gemener.

Men zegt ‘de beste stuurlui staan aan wal’, maar de Tafelberg kan je helaas niet redden. Het is wachten op een eerlijk gesprek rond ‘de tafel’. Het was rond deze tafel dat ik tegen mijn Zuid-Afrikaanse vriend – politicoloog en activist – in alle eerlijkheid zei:

“The mind is colonised. But to admit this, you must dare to decolonise your own conceptions, behavior, and materialistic context upon which this is based. But don’t forget this has a historical background, but neither forget the past is not the present”.

Lees ook het vorige stuk van De Antrodokter: het alter ego van de witte jas