Column uit Kollum /// Het kalifaat Birmingham
Mark Middel –
Eens in de zoveel tijd keert Mark terug naar zijn ouderlijk dorp: het pittoreske Kollum. Een onaangetast stukje aarde gelegen onder de rook van Peking en New York. Terwijl er in het oosten gebombardeerd wordt, in het noorden het ijs smelt en in het zuiden mensen kansloos sterven, is het in Kollum altijd komkommertijd. Met een frisse blik probeert Mark een antropologische analyse te geven van het heersende komkommernieuws.
Het kalifaat is uitgeroepen in de Engelse stad Birmingham, aldus het altijd goed geïnformeerde Fox News. Terrorisme-expert Steven Emerson beweerde op ‘live’-televisie dat Birmingham een onbegaanbaar gebied is voor niet-moslims: ‘There are actual cities, like Birmingham, that are totally muslim where non-muslims simply don’t go in’. Het is inderdaad zo dat Birmingham de stad is met het hoogste moslimpercentage van Engeland, namelijk zo’n 22%, maar dat betekent nog altijd dat 78% van de inwoners niet-moslim is. Het benieuwt mij trouwens hoe die 800.000 niet-moslims de stad ongezien betreden hebben. Twitteraars over de hele wereld reageerden onmiddellijk onder de hashtag #FoxNewsFacts met grappige ‘feitjes’ over de situatie in Engeland.
Helaas was de uitspraak van Emerson geen onderdeel van een cabaretshow op Fox, maar bleek het bloedserieus bedoeld. Sterker nog, het werd zonder kritische noot van de presentatrice uitgezonden op de nationale Amerikaanse televisie. Dit illustreert de bedreiging voor de geloofwaardigheid van nieuwsmedia. Natuurlijk spat de ongenuanceerdheid af van deze uitspraak en is de laatste jaren al meer gebleken dat Fox News niet het meest betrouwbare medium is. Het probleem is echter wel dat zo’n uitspraak geloofd wordt en waarschijnlijk door meer mensen dan we denken. De laatste weken is de journalistieke vrijheid van meningsuiting een veelbesproken onderwerp. Ik weet niet hoe groot die vrijheid moet zijn, maar wel weet ik dat de vrijheid van kletskoekuiting door nieuwsmedia flink beperkt mag worden.
De antropoloog Joris Luyendijk schreef in zijn boek ‘Het zijn net mensen’ dat “nieuws niet gaat over het belangrijkste in de wereld. Nieuws is wat afwijkt van het alledaagse, de uitzondering op de regel”. Het is inderdaad niet interessant om te lezen dat de bus uit Kollumerzwaag de hele dag op tijd aankwam in Kollumerpomp. Of dat er vandaag weer Nederlanders op een camping in Frankrijk zitten met zelf meegenomen hagelslag. Het probleem is echter wel dat mensen kunnen gaan geloven in die afwijking van het alledaagse en dat gaan zien als de waarheid. Fox News heeft het fragment over Birmingham enkele dagen later gerectificeerd, alleen zal dat waarschijnlijk minder mensen bereiken dan het nieuws dat er een kalifaat in Birmingham is.
Hoe is het dan mogelijk dat dit soort kletskoek geloofd wordt? Is het puur onwetendheid? Nee, de psycholoog Leon Festinger had er andere een verklaring voor, dat hij cognitieve dissonantie noemde. Zodra de werkelijkheid strookt met onze overtuigingen of meningen dan verdraaien we liever de werkelijkheid dan onze opvattingen. We omarmen onze opvattingen zelfs nog meer dan we al deden. Het is daarom helemaal niet gek dat er in een Engels kalifaat geloofd wordt, zo direct na de aanslagen in Parijs. Velen willen het ook graag geloven, omdat het meer met hun opvattingen rijmt.
De journalistiek en dus de nieuwsmedia zijn de voedingsbodem van de publieke opinie. De publieke opinie heeft vervolgens grote invloed op wat er in een samenleving gebeurt. Nieuwsmedia hebben om die reden een verantwoordelijkheid om in ieder geval geen leugens te vertellen, zodat een samenleving niet ontwricht raakt door deze leugens. Het is soms beter om als journalist te zeggen dat je het niet weet dan dat je een leugen vertelt. We behoren de nieuwsmedia te vertrouwen in plaats van te wantrouwen. Alleen ligt die taak wel bij de nieuwsmedia zelf.
Volgende week een Column uit Kollum over objectiviteit in de journalistiek en de rol van de media in de samenleving.
Zie hier het betreffende filmpje van Fox News:
https://www.youtube.com/watch?v=-_zF7nbEvwY
