Breek het patroon!

Iemand die je leuk vindt gewoon mee uit vragen. Vage kennissen die je al tijden niet hebt gezien een appje sturen. Ondanks je sletvrees toch je netpanty en luipaardjas uit de kast halen. Vrienden eindelijk eens de dingen vertellen waar je je al tijden aan ergert. Dit, en nog veel meer, is angst in zijn meest alledaagse vorm. Maar wat gebeurt er als je die angst af en toe negeert? Tijd voor een sociaal experiment.

Tekst // Yasmine Fikken
Beeld // Sammy Stasse

Afwijzing

Het onderwerp angst roept als eerste duizendpoten, donkere steegjes en spookhuizen op. Echter, wanneer ik denk aan alledaagse momenten waarin mensen bang zijn is dat voornamelijk in sociale situaties: ‘wat als ik nu ineens een sociale faux pas bega?’.
Deze angst voelt meestal heel erg echt: ‘als ik me niet aan deze ene sociale norm, waarvan ik denk dat die er is, houd, gebeurt er vast iets heel ergs’. Een kritische blik hierop roept de vraag op of dat wel zo is, en zo ja, wat gebeurt er dan? Waar zijn we zo bang voor? Het antwoord op deze laatste vraag had ik al vrij snel gevonden: afwijzing. We zijn allemaal als de dood voor afwijzing.
Dit zorgt voor het vermijden van situaties waarin afwijzing een mogelijkheid is. Wanneer mensen er de kans niet voor krijgen, kunnen ze je moeilijk afwijzen. Er bestaat een set van sociale taboes om afwijzing te voorkomen: doe geen gekke dingen met je uiterlijk – lees: verf je haar vooral niet rood – snij geen gespreksonderwerpen aan die ongemakkelijk of onverwachts kunnen zijn, enzovoorts. De afgelopen tijd heb ik geprobeerd me bewust te zijn van deze angst en een aantal van deze impliciete regels gebroken om te kijken of deze angst eigenlijk wel zinvol is: voorkomt het echt afwijzing en is afwijzing dan zó verschrikkelijk? Moeten mensen hun angst misschien vaker loslaten, mogelijke afwijzingen accepteren en gewoon ‘zijn’?
Om dit te onderzoeken, heb ik een aantal verschillende dingen gedaan. Ik heb besloten mijn stem wat vaker te laten horen in werkgroepen en hoorcolleges, mijn uiterlijk wat meer te baseren op wat ik mooi vind en niet alleen maar op wat ik ook durf – lees: rood haar – en mensen wat vaker de waarheid, zowel positief als negatief te vertellen. Hieronder zal ik één van deze situaties waarin ik met mijn sociale angst heb gespeeld wat verder uitdiepen.

Buiten de kaders treden

Wat ik toch wel graag wilde doen, maar wat wel al mijn sociale alarmbellen deed afgaan, was degene die ik leuk vond mee uit vragen. Dit is de ultieme sociale angst: een situatie waarin je je kwetsbaar opstelt en de kans op afwijzing reëel is. Deze angst is zo groot dat de meeste mensen liever niet de eerste stap maken. Toch had ik besloten dat ik het ging doen en toen kwam het moeilijkste gedeelte: mijn woorden in daden omzetten.
Ik had besloten er nog meer druk op te zetten om het echt te doen, door het andere mensen te vertellen. Als andere mensen verwachtten dat ik het zou doen, ontstaat er een soort angst om hen niet teleur te stellen, wat me helpt om het te doen: sociale angst als hulpmiddel om sociale angst te overwinnen. Mijn plan kwam in een stroomversnelling terecht toen ik het redelijk aangeschoten aan een vriendin vertelde. Haar aanwezigheid en de alcohol in mijn bloed motiveerden me het meteen te doen. Dus rond één uur ’s nachts stuurde ik het berichtje via hét platform als het om romantiek gaat: Facebook. Ik voelde me onverslaanbaar en onoverwinnelijk, alsof ik nooit meer ergens bang voor hoefde te zijn. Wat volgde was een avond van wazige herinneringen en de volgende ochtend kreeg ik de notificatie dat ik mijn gevreesde antwoord had gekregen. Nee, omhuld door een vriendelijk uitleg, maar toch was ‘nee’ het enige wat ik kon lezen. Afwijzing.

Het voelde precies zoals verwacht: verschrikkelijk. Afwijzing roept een gevoel van nergens goed genoeg voor zijn op. Na een aantal dagen in dit gevoel te zijn blijven hangen – zelfmedelijden is makkelijker dan jezelf bijeen rapen, net zoals huilen in bed makkelijker is dan naar college gaan – overtuigd dat ik klaar was met dit experiment en dat de conclusie was dat sociale angst zinvol is en nooit genegeerd moet worden, moest ik toch weer door. Vroeg of laat moet je je over jezelf heen zetten en gevoelens worden met de tijd minder intens en pijnlijk.
Tijd heelt zeker niet alle wonden, maar helpt wel bij het genezingsproces. Op het moment dat het initiële verdriet over afgewezen worden afnam, kwam er een soort trots dat ik het wel gedaan had. Er is maar één weg naar duidelijkheid en soms doet die duidelijkheid eventjes pijn.

Wees

Na het allerergste, afwijzing, te hebben getrotseerd, lijkt het alsof de wereld en alle kansen wagenwijd openstaan. Afwijzing voelt verschrikkelijk, maar is niet dodelijk. Na een aantal dagen verdriet, voelde ik me eigenlijk levendiger dan de tijd daarvoor. Wanneer je alleen maar leeft binnen de kaders waar afwijzing niet kan komen, mis je niet alleen die afwijzing maar ook een hele hoop positiviteit. Je mist de trots, blijdschap en ook het verdriet die kleur aan het leven geven. Buiten de kaders treden voelt misschien af en toe slecht, maar het ‘voelt’ wel.
Nu ik dit wist, was alles niet gelijk minder eng. Afwijzing is nog steeds best eng en pijnlijk, maar toch is de enige manier om hiermee te leren omgaan het vaker te ervaren. Dus ik heb meer van dit soort dingen gedaan. Ik heb besloten om mensen wat vaker zowel de positieve als de negatieve waarheid te vertellen. Dit voelde nog steeds verschrikkelijk eng, maar pakte uiteindelijk positief uit. Mensen waarderen het wanneer je de positieve dingen die je normaal niet zegt omdat het ‘raar’ zou zijn toch zegt en vriendschap kan ook best wel tegen een beetje negatieve eerlijkheid. Ook bij uiterlijke zaken kunnen we best wat meer buiten onze kaders treden: sommige mensen zullen je nieuwe look leuk vinden, anderen niet. En dat maakt niets uit, want jij vindt het mooi.

Door een aantal dingen te doen die ik normaal nooit zou doen, ben ik me veel bewuster geworden van de kleine, impliciete angsten die mijn gedrag vormen. Naast de bovengenoemde dingen heb ik het de afgelopen tijd ook leuk gehad met mensen die ik al tijden niet had gezien en niet durfde te contacten omdat dat misschien wel vreemd zou zijn, en ik begrijp eindelijk wat meer van antropologie aangezien ik al mijn ‘domme’ vragen gewoon gesteld heb. Lang niet alles was even leuk: ik heb me kwetsbaarder en onzekerder gevoeld dan ik meestal toelaat. Ik heb echter ook alle leuke dingen gedaan waar ik mezelf meestal de kans niet toe geef.
Impliciete sociale normen voorkomen zeker afwijzing, maar die afwijzing blijkt zo eng nog niet. Het missen van allerlei leuke gebeurtenissen is veel enger. Laat al die sociale angsten eens los; ze behoeden je misschien wel van allerlei negatieve ervaringen, maar ook van een heleboel (klein) geluk.